wskazówki i posługują do założenia naszego, głównie jako umacniające podpory. Jest pięć przejawów umysłowych, do których moglibyśmy się odwołać: filozofija, nauka, literatura, religija, rządy. Najprostszą drogą dla nas będzie naprzód zbadać postęp najstarszego pod względem rozwoju członka rodziny europejskiej i postarać się
o wykrycie charakterystyki jego rozwoju umysłowego. Słusznie możemy się spodziewać, że najmłodsi członkowie rodziny przedstawią nam, mniej lub więcej wyraźnie, takiż rodzaj postępu, jaki znajdziemy tym sposobem w Grecyi; oraz że się zastosuje podobnież do lądu całego, który jest summą owych rozmaitych części w wiekowym postępie. Wiadomości nasze o pierwotnym stanie Europy, przy obowiązkowém teraz rozważaniu jéj w czasach przedhistorycznych, muszą być z konieczności niedokładne. Możebyśmy jednak chcieli uznać tę niedokładność za dostateczny dowód ich prawdziwości. Gdy historyja nie daje nam żadnej pomocy, musimy szukać sobie przewodnika w teologii porównawczej i w filologii porównawczej. Zaczynając od tych czasów,
będziemy szczegółowo badali ruch umysłowy i filozoficzny, który się najprzód objawił w Grecyi, usiłując oznaczyć charakter takowego w kolejno następujących po sobie epokach, a ztąd osądzić całą jego naturę. Szczęściem dla założenia naszego, wiadomości tu są dostateczne tak pod względem zakresu, jakoteż pod względem jasności; pozostaje więc okazać, iż ruch umysłowy lądu całego jest w gruncie tejże saméj natury, chociaż rozciąga się — i być to inaczéj nie może —
na dłuższe znacznie okresy czasu. Wnioski nasze przekonają, że przy sposobności, znajdziemy potwierdzenie i wyjaśnienia w okazach, dostarczanych przez starożytne ludy Azyi, oraz przez mieszkańców pierwotnych Afryki i Ameryki.
Ponieważ natura rozwoju umysłowego Europy odpowiada rozwojowi, dostrzeżonemu w Grecyi, a ten znowu jest podobny do rozwoju człowieka pojedyńczego, więc dla dogodności możemy podzielić go na okresy dowolne, które odróżniają się dostatecznie jeden od drugiego, chociaż niepostrzeżenie zlewają się jeden z drugim. Tym kolejnym okresom nadaję nazwy: 1) Wieku Łatwowierności 2) Wieku Badania 3) Wieku Wiary 4) Wieku Rozsądku 5) Wieku Zgrzybiałości; tych nazw będę używał przy podziale przedmiotu mego na rozmaite rozdziały.
