regulujące i kierownicze. Przez działanie cieplika odbyły się rozkład i uporządkowanie gromad roślinnych, przez wzajemne ich ustosunkowanie do powietrza przyszły do równowagi zwierzęta i rośliny, a żadnemu z nich nie wolno nabyć przewagi. Gdy poznamy całe znaczenie tego warunku, oraz niezbędność jego dla życia powszechnego, zda się nam, że jest godnym nieustannej interwencyi Bożej, tymczasem w rzeczywistości dokonał się on automatycznie.
Toż samo spostrzeżenie uczynić można i na ubiegłéj historyi organizmów. Zgęszczenie węgla w powietrzu i układanie się jego w warstwy stanowi główną epokę w życiu organicznem ziemi, ponieważ umożebnia istnienie zwierząt o krwi ciepłéj, wyżej uzdolnionych. Wielki ten wypadek był spowodowany przez działanie promieni słonecznych. A jak wpływy te zostawały w związku z ukazaniem się organizmów, tak podobnież brały udział i w ich znikaniu. Myriady gatunków, które znikły, niewątpliwie napotykały każdy pojedyńczo niezgodne z ich istotą warunki materyalne. Dziś nawet obniżenie średniéj temperatury na jakimkolwiek równoleżniku o jakie 6 stopni stałoby się powodem zniknienia form ze stref cieplejszych i ukazania się form klimatu chłodniejszego. Przyćmienie promieni słonecznych na lat kilka sprowadziłoby nowe ugrupowanie roślin i zwierząt po całéj ziemi, wiele z dawnych znikłoby zupełnie, a wszędzie ujrzelibyśmy nowych przybyszów.
Utrzymywanie się form organicznych przeważnie zależy od niezmienności warunków materyalnych, wśród których żyją. Wszelka zmiana tych warunków, jakkolwiek byłaby nieznaczną, sprowadzi natychmiast odpowiednią zmianę w formach. Obecna niezmienność świata organicznego jest prostym wynikiem równowagi fizykalnej, a ta będzie się utrzymywała dopóki niezmiennemi pozostaną średnia temperatura, roczny przypływ światła, skład powietrza, rozkład wód, prądów morskich i powietrznych i inne tym podobne czynniki; lecz jak tylko jedna z tych lub z pomiędzy setki innych okoliczności, którebyśmy mogli wyliczyć, ulegnie jakiéjkolwiek zmianie, wnet fantastyczna doktryna o niezmienności gatunków zostałaby sprowadzoną do jej rzeczywistej wartości. Świat organiczny pozostaje na pozór w spoczynku dlatego tylko, iż w pływ y przyrodnicze doszły do równowagi. Marmur może zawsze pozostawać bez ruchu na pozioméj desce stołu, lecz niechże się jego powierzchnia pochyli nieco,
