Strona:J. Grabiec - Zagadnienie Sejmu Niepodległego Królestwa Polskiego.pdf/6

Włochy, Niemcy i Rumunia powstawały drogą łączenia w jeden większy organizm państwowy kilku mniejszych organizacyi państwowych jednego narodu. Albania była bardziej formalną, niż rzeczywistą, improwizacyą, na żadnych realnych podstawach nie opartą. Najbardziej bodaj zbliżone położenie nasze będzie do położenia Bułgaryi przed laty czterdziestu. Wprawdzie są różnice zasadnicze. Wyzwolenie Bułgaryi było jednym z najważniejszych celów wojny 1877/8 roku, podczas gdy wskrzeszenie państwa polskiego stało się wynikiem mocno skomplikowanych wydarzeń i kombinacyi strategicznych i politycznych, w dużej części wbrew woli stron wojujących zjawiającym się na widowni dziejowej. Utworzenie Bułgaryi było wyzwoleniem chrześcijańskiego narodu z kilkuwiekowego jarzma barbarzyńskiego najeźdzców, podczas gdy utworzenie państwowości polskiej jest przywróceniem legalnego — z punktu widzenia prawa międzypaństwowego — stanu rzeczy, pogwałconego przez Rosyę przed kilkudziesięciu laty i t. d. Są jednak i ogromne podobieństwa. Utworzenie przyszłego państwa polskiego nastąpi jedynie dla części narodu polskiego, tak samo jak i pierwotna Bułgarya nie obejmowała wszystkich ziem bułgarskich; utworzenie to wreszcie jest poniekąd tak samo, jak to miało miejsce z Bułgaryą — zwycięstwem i wzmocnieniem pewnego typu kultury na rubieży dwu obcych sobie kultur — tam — chrześcijańskiej i muzułmańskiej, tu — zachodniej i wschodniej. Najwięcej zaś podobieństwa wykazują okoliczności, towarzyszące samej akcyi tworzenia nowego państwa.
 W obu razach odbywa się ono z minimalnym udziałem w początkach akcyi samej strony zainteresowanej.
 Słabiuchny ruch powstańczy czet bułgarskich w górach Rodopu, który wywołał straszne masakry bułgarskie latem 1876, był raczej sztuczną inscenizacyą, z zewnątrz przedsięwziętą, ruchu narodowego, niż samym takim ruchem i nie odegrał zresztą w samej akcyi państwotwórczej żadnej absolutnie roli. Akcya zaś naszych Legionów, samodzielna w pomyśle i rozwijająca się mimo niesłychane przeszkody, stawiane przez czynniki najrozmaitsze, była bez porównania donioślejszą i nawet stosunkowo większą, niż akcya drużyn bułgarskich, z niesłychanymi wysiłkami przez Rosyę stworzonych w początkach wojny. Drużyny te, dowodzone wyłącznie niemal przez oficerów rosyjskich, nie były w stanie nigdy przejść cyfry 3000 ludzi i, w miesiąc po wystąpieniu na plac boju po bitwie pod Eski-Zagrą, musiały być wycofane z frontu zupeł-