Strona:J. Grabiec - Sto lat walki o prawa Królestwa Polskiego 1815—1915.pdf/3

 „Polska — powiada prof. Askenazy — przez upadek Napoleona utraciła blizką już możność odzyskania niepodległości. Ale nie utraciła moralnego owocu swoich dwudziestoletnich wysiłków, podejmowanych niemal od chwili ostatniego rozbioru Rz-plitej dla swego podniesienia. Wywróciła bądź co bądź fait accompli XVIII wieku, wykazała niespożytą żywotność narodową, a tem samem zademonstrowała konieczność nowego rozwiązania sprawy polskiej. To rozwiązanie obecnie spoczęło w ręku Rosyi“…
 Dla Rosyi zaś rozwiązanie sprawy polskiej przedstawiało się w postaci niezwykle prostej: jako utworzenie z Księstwa Warszawskiego kilku nowych gubernii. Było to wówczas zupełną niemożliwością. Faktyczne istnienie, acz okupowanego przez armię rosyjską i pobitego na polu bitwy, państwa polskiego — Księstwa Warszawskiego, ułożenie się stosunków międzynarodowych, przedewszystkiem zaś — osobista polityka Aleksandra I, stanęły na przeszkodzie polityce rosyjskiej i odwlokły spełnienie jej radykalnych zamiarów na lat kilkadziesiąt. Z nawałnicy dziejowej wojen napoleońskich, oraz zamętu krętactw dyplomatycznych przy ich likwidacyi na Kongresie Wiedeńskim, Polska wyniosła wrócone sobie — a odjęte traktatem Petersburskim 1797 r. imię — i utrzymała państwowość w granicach zresztą do ostateczności uszczuplonych i postawioną w jak najniemożliwsze warunki.
 „Księstwo Warszawskie“ — powiada jednako brzmiący, choć różnie numerowany, artykuł traktatów: rosyjsko-pruskiego i rosyjsko-austryackiego z d. 3 maja 1815 r., wciągnięte następnie do Acte final Kongresu — „z wyłączeniem części, któremi na mocy powyższych artykułów i przez traktat, tegoż