„Konrad Wallenrod”. Wiąże się ona z „Grażyną” ponadto i swoją ideą — ideą poświęcenia się dla ojczyzny. Bohaterem utworu jest Litwin wzięty w niewolę przez Niemców i wychowany na dworze mistrza krzyżackiego. Jeniec utrzymał w sobie litewskie poczucie narodowe dzięki przyjaźni ze starym litewskim pieśniarzem czyli wajdelotą, Halbanem, który rozżarzył w nim nienawiść ku zaborczemu zakonowi krzyżackiemu i pragnienie zemsty. Zemsta zostaje wykonana: wychowaniec Halbana wszedłszy w porozumienie z księciem litewskim Kiejstutem i jego synem Witoldem, osięga pod nazwiskiem Konrada Wallenroda godność Wielkiego Mistrza i choć sam gaśnie, jednak sprowadza na zakon krzyżacki klęski, z których ten przez sto lat się nie wygoi.
Postacie dawnych książąt litewskich nieraz jawiły się w wyobraźni poety, gdy dumał w cieniu puszcz ponarskich czy nad brzegami jeziora Switezi. Wspominał Gedymina, który marząc o wilku żelaznym założył miasto Wilno, co siedzi jak wilk w lasach. Wspominał Mendoga, co walczył z carem z Rusi. A najpiękniejsza z ballad Mickiewicza w dziarskim rytmie i z przepysznym humorem opowiada o tym, jak to trzej młodzi Budrysowie wyprawieni zostali przez ojca Litwina na wojnę w trzy strony świata — i wszyscy trzej pojechali w jedną tylko stronę, do Polski, by stamtąd przywieźć sobie żony...
Nie wszystkich wątków historycznych związanych z Littwą musiał Mickiewicz poszukiwać w zapylonych księgach czy dokumentach. Sam przecie był naocznym świadkiem jednego z największych zdarzeń historycznych: wyprawy Napoleona na Moskwę. Wspomnienie tego pochodu, oglądanego przezeń w dzieciństwie, pozostało mu na całe życie jako „piękna mara senna”, i związało się niepodzielnie z najpiękniejszymi wspomnieniami o Litwie, jakie wszędzie niósł za sobą po świecie wielki poeta — tułacz. Tak więc najbardziej zdumiewający fakt historyczny XIX w., wojny napoleońskie, wydały w poezyi polskiej najwspanialszą epopeję, której miano „Pan Tadeusz”.
Nie same tylko historyczne zdarzenia były osnową tego wspaniałego dzieła. Prócz czynów owego „boga wojny”, co bił gromami w Marengo, Ulm, Austerlitz, wspomnieniem w sercu poety odzywała się cicha wieś litewska, jej gospodarstwo, jej praca, jej ludzie i przyroda, jej pola i lasy.
Strona:Józef Birkenmajer - Motywy i zagadnienia litewskie w literaturze polskiej.djvu/8
Ta strona została uwierzytelniona.
6
Motywy i Zagadnienia Litewskie w Literaturze Polskiej
