W jakiej mierze wojny napoleońskie i udział w nich Polaków wpłynęły u nas na rozbudzenie się ambicyj epickich, świadczą wyznania samych autorów epików owego czasu. Oto Woronicz, mając na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk z 15 maja 1807 r. odczytać II pieśń swego „Lecha” poprzedza tę lekturę „Głosem”, w którym składa hołd Napoleonowi:
„Pojrzał ...na grobowisko ojczyzny... wyższy nad ziemską sferę geniusz bohatera, dostrzegł w nich tlejącą iskierkę narodowego ducha i wyrzekł: nie przestaliście być Polakami i nimi będziecie”.
Że dla autora „Jagiellonidy” wojny napoleońskie były nie tylko podnietą, ale też przedmiotem godnym opiewania, dowód mamy w zakończeniu poematu, kiedy wizja Jagiełły, dotycząca jego następców, zamyka się taką zwrotką:
Gdy już w ostatnim Polski pobytu zakresie
wyrok, kraj twój w zwalonych państw umieści rzędzie,
duch ten, krwi twej potomek, życie swe poniesie
za ojczyznę, w swym dla niej miłości zapędzie,
niestartą przodków sławę, swą odwagę wzniesie,
bohater wszystkich wieków, on Józefem będzie.
On honor narodowy, na wieczności progu,
powierzony od Boga, wiernie odda Bogu.
Niech nas nie dziwi ta zaplątana w czasy chrztu Litwy, wzmianka o księciu Józefie Poniatowskim, powtórzona jeszcze raz, wespół ze wspomnieniem bitwy pod Lipskiem, w opisie łowów litewskich. O dawniejszych przecie czasach śpiewał Tymon Zaborowski, a przecież i tam przyplątało się wspomnienie legionisty-tułacza, i jest ono tak wymowne, że prof. Kallenbachowi nasunęło analogię z niektórymi wierszami „Pana Tadeusza” osnutymi na tym motywie.
∗
∗ ∗ |
Jakkolwiek we wszystkich omawianych poematach aktualne alegorie i aluzje grały rolę poważną, jednakże sama treść tych poematów brana była nie ze zdarzeń niedawnych, tylko z dawniejszej historii, ściślej mówiąc: z dość dalekiej przeszłości. Zastrzeżenie to jest konieczne, skoro w poematach Woronicza
