Strona:Józef Birkenmajer - Dyskusja o Bogurodzicy.djvu/7

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

którego bokach stoją symetrycznie Bogarodzica i św. Jan Chrzciciel zanoszący doń modlitwy, wzięła się w Europie zachodniej dopiero w XIII wieku. Mniemanie takie jest mylne. Najstarsze deisisy, o jakich mówią źródła historyczne w Europie zachodniej, pochodzą z wieku X, tj. z epoki cesarzy Ottonów, którzy nawet własne wizerunki kazali wplatać w układ deisis (relief w muzeum kluniackim itd.). W założonym przez św. Nilusa, przyjaciela i doradcę Ottona III, a duchowego kierownika św. Wojciecha, klasztorze bazyliańskim w Grottaferracie pod Rzymem, klasztorze noszącym wezwanie Bogurodzicy (Badia Greca di S. Maria) i św. Jana Chrzciciela (o czym czytamy w obszernym i ważnym życiorysie założyciela), znajduje się po dziś dzień nad „nartheksem“ słynna mozaika z XI wieku, przedstawiająca właśnie taką deisis; gdy to piszę, mam przed oczyma jej wierną fotografię, przysłaną mi przez wracającego właśnie stamtąd prof. Sajdaka, a pod ręką olbrzymią bibliografię prac, jakie owej deisis poświęcono (Kondakow, Kirpicznikow, Palmieri, Muratoff, Wilpert, Rocchi oraz cała wielka księga „La badia greca di Grottaferrata“... Roma 1930). Wolę przeto wierzyć własnym oczom i sądom fachowych specjalistów, niż niefachowym domysłom prof. Brücknera, zwłaszcza, że pracę p. Osieczkowskiej, z której to pracy prof. B. wyrwał „na dowód“ jedno zdanie, przeczytałem dokładniej, a z twierdzeniami autorki (wcale nie przeczącym mojemu poglądowi na deisis i „Bogurodzicę“) jestem lepiej obeznany... Na podstawie jej listów do mnie pisanych widzę, że p. Osieczkowska, jak i ja, wywodzi deisis z liturgii, gdy natomiast prof. Brückner — naodwrót — pragnąłby wywodzić — liturgię z deisis, czyli, że obrazy rzekomo były wcześniejsze od nabożeństwa!...
Dodam, że nie tylko owa słynna deisis bazyliańska, o której tu mówię, kieruje umysł badacza „Bogurodzicy“ w stronę Grottaferraty czy jej metropoli w Vallelucio i Rossano. Ważniejsze jeszcze są dwie okoliczności: oto bazylianie w Grottaferrata, pomimo wszelkich

5