Strona:Ernest Renan - Żywot Jezusa.djvu/268

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

dla innych, którą przeciętność ludzkich uzdolnień stwarza pomiędzy człowiekiem a Bogiem.

Niepodobna zaprzeczyć, że w tych twierdzeniach Jezusa tkwił zarodek, z którego później wyróść miała jego boskość[1] identyfikując go ze Słowem[2], czyli »drugim Bogiem«, czyli najstarszym synem Boga[3], lub aniołem Metatronowym[4], stworzonym przez teologię żydowską[5]. Powstała ona w celu złagodzenia zbytniej surowości starego monoteizmu; dodano Bogu niejako asesora, któremu — jak mniemano — Przedwieczny Ojciec powierzył rząd świata. Wierzono także, iż niektóre osoby są wcieleniem przymiotów i »sił« boskich;

  1. Patrz głównie u Jana roz. XIV i nast. Zachodzi jednak wątpliwość, czy jest to autentyczna nauka Jezusa.
  2. Filon. cytowany u Euzebiusza, Praep Evang. VII, 13.
  3. Filon, De migr. Abraham, § 1: Quod Deus immut. § 6; De confus. ling. §§ 14 i 28; De profugis § 20; De somniis, I, § 37; De agric. Noe § 12; Quis rerum divin. haeres, § 25 i nast., § 48 i nast. etc.
  4. Μετάδρονος; t. j. dzielący tron z Bogiem, rodzaj Bożego sekretarza, rejestrującego zasługi i grzechy: Bereszyt Rabba, V, 6 c; Talmud Babil. Sanhedryn, 38 b; Chagiga, 15 a; Targum Jonatana, Gen. V, 24.
  5. W tej teoryi o Logosie niema pierwiastków greckich. Porównanie z Honowerem Parsów także jest nieuzasadnione. Minokired czyli »boska inteligencya« jest już bardziej zbliżona do żydowskiego Logosu. (P. fragmenty księgi zatytułowanej Minokired, u Spiegla, Gramatyka Parsów str. 161—162). Ale rozwój nauki Minokiredu Parsów należy już do nowszych czasów; mogły tu oddziałać obce wpływy. »Inteligencya boska« (Mainyu Khratu) figuruje wprawdzie w księgach Zendów, ale nie stanowi podwalin żadnej teoryi; napotykamy ją tylko w kilku inwokacyach. Również mają pewną wartość zestawienia pomiędzy aleksandryjskiem »Słowem« a niektórymi punktami teologii egipskiej. Wszelako brak zupełny śladów, aby w stuleciach, poprzedzających Chrystusa, judaizm palestyński coś zapożyczył z Egiptu.