Strona:Eliza Orzeszkowa - W zimowy wieczór.djvu/103

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została uwierzytelniona.

tem zaprowadzić dochodzenie śledcze. O, te dochodzenia śledcze! jakie one wielkie nauki z sobą przynoszą!
»Czy ja tak zdenerwowany jestem, że jak histeryczna kobieta, hallucynacyj doświadczać zaczynam? Ot, najwyraźniej słyszę głos Edwarda, mówiący: »Determinizm, determinizm, my dear friends, co czynicie z teoryą deterministyczną?» Widzę nawet tego angielskiego w naszem koleżeńskiem kółku intruza; siedzi, ot tam, na kanapce, pali wyborne cygara i w jednej czwartej zaledwie otwierając usta, śmieszną i świszczącą mieszaniną dwóch języków, wciąż prawi: »Szukajcie przyczyn, my dear friends, szukajcie wpływów, człowiek jest sumą działających nań wpływów! Determinizm, my dear friends, determinizm!«
»Szukać przyczyn, szukać wpływów, dochodzić jakim sposobem człowiek staje się sumą okoliczności czasu, miejsca, własnego i cudzego życia, toż to jest śledztwo... Więc śledztwo czynić trzeba, nietylko w kłótniach i mordach jednostek? Śledztwa teraz tego ja pragnę i dopełnić go muszę, bo inaczej nie odnajdę nigdy straconego spokoju. Jeżeli mnie kochasz, i jeżeli kochasz swego ojca, ty, Sergiuszu, wołaj sam w ognisku, z którego rozchodzą się i na szero-