nak raczej płynące z rozproszkowania siły potencjalnej, która tkwiła w legjonach, aniżeli z rekonstrukcji ustrojowej.
Zjednoczenie sił imperium obserwujemy w okresie t. zw. imperium maius Pompejusza.
Rozstrzygnięcia wszakże Pompejusz nie dał ani formalnego, ani też faktycznego. To ostatnie — t. j. faktyczne owładnięcie Romy przez władcę legjonów — jest dziełem Cezara. A raczej pierwszą częścią jego dzieła; drugiej już wykonać nie zdołał. Jego dyktatura bynajmniej nie rozstrzygała kwestji konstytucyjnej; stanowiła mandat, bodaj dożywotni, lecz jako mandat ze strony słabego na rzecz silnego była paljatywem ustrojowym. Cezaryzm, jako rządy dyktatora rzymskiego w samym Rzymie, rządy oparte na armji, którą dowodzi jako imperator legjonów, stanowiły formę przejściową, która mogła bądź zamienić się w monarchję, przekreślającą dawne formy ustrojowe Urbis Romae, bądź też w ustrój kompromisowy, który wzmagał siłę imperatora, zachowywał wszakże egzystencję ustroju miejskiej republiki. August wybrał drogę kompromisu; stał się imperatorem - wodzem legjonów, którego obóz i sztab znalazł się w Rzymie. Dzięki temu zyskał decydujący wpływ faktyczny na funkcjonowanie swego kompromisowego dzieła ustrojowego.
Strona:Dyktatura i cezaryzm.djvu/16
Ta strona została uwierzytelniona.
14
Zdzisław Zmigryder-Konopka
