Strona:Dante studja nad Komedją Bozką (Kraszewski) 057.jpg

III.

I.

 »W dniu, który dopełniał roku jak ona pani moja stała się uczestnicą żywota wiekuistego, siedziałem w miejscu, które mi ją przypominało i rysowałem anioła na jakichś tabliczkach, a gdym rysował, zwróciłem oczy i ujrzałem ludzi którym należało cześć oddać. Przypatrywali mi się com czynił, a jak mi późniéj powiedziano, stali tam wprzódy nim ich spostrzegłem. Gdym ich, ujrzał, wstałem i pozdrowiwszy rzekłem: o czém inném myślałem; a gdy oni odeszli wróciłem do roboty mojéj i znowu rysowałem anioły.«
 To co tu Dante mówi o sobie w „Żywocie Nowym” najlepszém jest określeniem następnych części poematu: są to obrazy aniołów.
 Piekło wziął wieszcz na pół gotowém z ust ludu, anioły Czyśca i Raju z siebie.
 Świat ten czyścowy to już jakby drugiéj epoki żywota ludzkości wizerunek; w nim człowiek uczuwa w sobie boską iskierkę, pochodzenie swe, Syna Bożego, stworzonego na obraz i podobieństwo Ojca; wie że musi walczyć i dobijać się, aby duchem zwyciężając ciało do boskiego przybliżył się wzoru i z Bogiem miał prawo się połączyć.
 W Piekle panowała namiętność, w Czyścu znajdujemy uczucie, w Niebie czystego ducha. Czyściec jest obrazem ziemi także, na któréj walczym nieustannie się oczyszczając, podnosząc, uszlachetniając. Bardzo pięknie porównał niemiecki jeden uczony (J. K. Bähr) trzy części Komedij do plastyki, malarstwa i muzyki. Piekło jest rzeźbione, Czyściec wyobrazowany, Raj unosi się dźwiękiem niepochwyconym, rozlewając spokojnym harmonij chórem.
 Nim wskażemy treść i celniejsze piękności Czyśca, który sam jeden dostarczyłby przedmiotu do studijów daleko rozciąglejszych nad te, któremi całość obejmujemy, musiemy opowiedzieć, jak pojął go poeta i na czém poetyczną jego szatę rozwiesił.
 Jak samo Piekło, Czyściec, najwspanialsza może część całości, zbudowany jest rysy wyrazistemi, oznaczonemi jasno, tak iż go żywo sobie z nich przedstawić możemy. Żaden z tych rysów nie pozostał zatartym i zamglonym, budowa widomie występuje przed oczy.