dla Wirgilego i wzorów łacińskich, nic w Komedij Dantego niema coby naśladownictwem trąciło.
Poemat rodząc się przynosi z sobą formę swoją, właściwą sobie, zupełnie oryginalną.
Forma ta jak najwymyślniejsza, bo duch i obyczaj wieku tego wymagał, regularna aż do drobnostkowości, obrachowana matematycznie prawie, tak dobrze zrosła się z treścią że zupełnie jéj starczy, że ją mieści bez oznak niewoli i trudu. Nie są to okowy ale ramy, których ustrój zadziwia symetriją.
Nazwanie poematu Komediją sam Dante tłumaczy tém, że treść jéj od straszliwych i obrzydliwych obrazów, stopniowo przechodząc do coraz jaśniejszych i milszych, kończy się najwyższém szczęściem.
W określeniu natury komedij i tragedij jako dwóch przeciwieństw, poeta samą formę dramatyczną uważa za podrzędną, a przywiązuje się do istoty rzeczy. Nazwa więc Komedij niewątpliwie nadaną była przez niego samego, dodatek zaś Bozkiéj, następne pokolenia przez cześć dla wieszcza do niéj dopisały.
Trudno było zresztą określić wyrazem jednym ten rodzaj zupełnie nowy, który Dante stworzył; nie jest to, powiadają krytycy, ani epos, ani dramat, ani powieść, ani dydaktyczny poemat; nie jest to, dodaje Schelling, żaden ze znanych poezij rodzajów, ani téż ich synteza, ale utwór właściwy organicznie stworzony, którego żaden kunszt rozmyślny wynaśladować nie potrafi zmięszaniem różnych form i żywiołów, jest to indywiduum w sobie odrębne i z żadném inném zestawić się nie dające.
Całość dzieli się na trzy wielkie kantyki (Canticus), zawierające w sobie sto pieśni (Cantus).
Pierwsza z nich jest jakby przedśpiéwem i prologiem; każdy potém dział zawiera ich trzydzieści i trzy, liczbę mistyczną.
Pieśni są niemal równych rozmiarów, tak że o kilka zaledwie różnią się wierszy. Każda część nawet jednym zamyka się wyrazem gwiazdy, (stelle).
Wewnątrz budowy taż sama regularność w tercinach, w rozmiarze wiersza.
W te kluby ujęty poemat jest jednak swobodnym, pełnym, szerokim.
Gdy w innych pieśniach, które epopei téj za wzory służyć mogły, wewnętrzna budowa polega na treści zmysłowéj, postaciach wprowadzonych z podań lub stworzonych przez poetę, obracających się około jednego działania; tu bohaterem nie jest pół-bóg, wódz, ani król, ani gród lub państwo, jest nim sam poeta, — mylę się, — jest nim człowiek.
Dante wyraża w sobie ludzkość całą, ona jest główną figurą dra-
_038.jpg&oldid=1639492){kind=link}