50 i nast.) na napływ rodów chłopskich do Florencji i na zbytek bogactwa.
W. 84. Gdy rzec: Tam byłem pociechą ci będzie. Wirgiljusz: Forsan et haec olim meminise invabit.
W. 99. Acquaqueta. Cicha woda, rzeka w Romanii, spływająca wprost do morza i przebiegająca pod klasztorem Benedyktynów w Alpe.
W. 106. Sznur opasujący poetę, coby oznaczał, nie wiadomo: jedni wnioskują zeń, że Dante należał do trzeciego zakonu św. Franciszka i że opasał się się sznurem zakonnym przeciw pokutom zmysłowości (pantera); drudzy sądzą, iż jest symbolem czujności wedle słów Pisma św. »Opaszcie biodra wasze« (Łuk. XII, 35).
Koło VII, krąg 3, (c d.). Obejmuje tych, co spełnili gwałt przeciwko sztuce, tj. lichwiarzy.
W. 1. Oto zwierz. Gerion jest symbolem zdrady. W wykładzie historycznym chciano przezeń rozumieć Wilhelma, posła Karolowego we Florencji. Gerion mitologiczny jest trójgłowy. Tutaj jest podobny raczej do szarańczy apokaliptycznej (Obj. IX, 7—11).
W. 18. Arachne prządka lidyjska, która ośmieliwszy się rywalizować z Palladą, została zamieniona w pająka.
W. 40. »Mów z nimi krótko«, upomina Wirgiljusz; jako z ludźmi nierozumnymi niema co wdawać się w rozmowę.
W. 55. Jakoweś mieszki. Mieszki zamiast tarcz herbowych na oznaczenie lichwiarzy.
W. 59. Znamię lazurowe etc., herb rodu florenckiego Gianfigliazzi.
W. 63. W herbie gęś. Klejnot florenckiej rodziny Ubbriachi.
W. 64. błękitnej maciory — znamię, herb rodziny Scrovigni w Padwie.
W. 68. dla sąsiada mego Vitaliana. Vita-
