Strona:Benedykt de Spinoza - Dzieła Tom II.djvu/481

czyli nie obracając jednocześnie wspólnej obawy większości obywateli w oburzenie, to przez to samo rozwiązuje się państwo i upada umowa, która z tego powodu trzyma się już nie prawem cywilnym, lecz prawem wojny. Sprawujący rządy 5 tedy obowiązany jest do dotrzymania warunków tej umowy z tego samego powodu, z jakiego człowiek w stanie naturalnym, by nie być sobie wrogiem, obowiązany jest dbać o to, aby nie sprowadzić swojej śmierci, jak powiedzieliśmy w § poprzednim. § 1. W § 11 Rozdziału 2 wykazaliśmy, że człowiek najbardziej wtedy rozporządza pełnią swoich praw, gdy jaknajbardziej kieruje się rozumem, i że skutkiem tego (ob. Rozdz. 3 § 7) takie państwo jest w najwyższym stopniu potężne i rozporządza pełnią swoich praw, które opiera się na rozumie i nim się kieruje. Że zaś najlepszym sposobem życia dla zachowania siebie według możności jest taki, który urządza się według przepisów rozumu, to wynika stąd, że wszystko, co czyni człowiek lub państwo, rozporządzając pełnią swoich 20 praw, jest najlepsze. Wszakże nie utrzymuję, że wszystko, co się dzieje prawnie, dzieje się najlepiej; co innego jest bowiem uprawiać rolę prawnie, a co innego uprawiać rolę najlepiej, co innego, powiadam, jest bronić się, zachowywać siebie, wydawać sąd i t. d. prawnie, a co innego bronić się, zachowywać siebie najlepiej i wydawać sąd najlepszy. A zatym co innego jest rządzić i mieć pieczę nad interesem publicznym prawnie, a co innego rządzić i kierować interesem publicznym najlepiej.
 Gdyśmy już rozpatrzyli prawo publiczne w ogólności, będzie pora zająć się najlepszą formą ustroju państwowego. § 2. Jaką jest najlepsza forma ustroju państwowego, daje się łatwo poznać z celu stanu społecznego. Celem tym nie jest nic innego, jak pokój i bezpieczeństwo życia. Dlatego