Strona:Autobiografia Salomona Majmona cz. 2.pdf/135

oświeceńcowi–asymilatorowi, który jest ojcem zeuropeizowanych żydów, nadomiar wyklętemu przez fanatyzm współwyznawców, trudno było wyrwać się odrazu z przesądów rodzimej tradycyi religijnej.
 Jeszcze dziś pokutuje w niektórych umysłach przesąd, że „trzeci Mojżesz“ (po drugim — Majmonidesie) — był odnowicielem judaizmu, że jakoby ugruntował go na niewzruszonych zasadach i ocalił reformatorską ideą od zagłady starczego uwiądu.
 A przecie, naszem zdaniem, nawet Tertulionowskie: credo; quia absurdum (wierzę, ponieważ to jest absurd) zastosowane do tajemnic religii chrześciańskiej i jej objawień, ma stokroć więcej sensu, niż pseudo–rozumowy pogląd Mendelsohna na „objawione prawa“ religii żydowskiej. Większego absurdu nad objawienie praw (niezmiennych na wieki, jako objawionych) wyobrazić sobie nie podobna! „Objawiona prawda“ dotycząca tajemnic stworzenia; może skrępować umysł w dochodzeniu prawdy a tylko pośrednio wolę. Natomiast „objawione prawa“ krępują i umysł, który nie mógłby już poprawić praw, stworzonych przez ludzi zmarłych przed wiekami, a działających, jakoby narzędzie niezłomnej woli Bożej, i zarazem paraliżują wolę bezpośrednio. Przepisy hygieny Mojżeszowej (np. tref i koszer), wszystkie błędy niedostatecznej wiedzy i nierozwiniętego poczucia moralności z epoki zamierzchłej musiałyby zostać uwiecznione (więc i śmierć za nieobrzezanie?!). Odpowiedzią na drobiazgowe zachowywanie przepisów religii Mojżeszowej przez Mendelsohna (np. w sobotę nie pisał) był właśnie... chrzest dzieci, którym Mendelsohn wrazić pragnął w umysł, że przynależność do wiary żydowskiej zobowiązuje je do posłuszeństwa „wszystkim prawom i przepisom żydowskiego państwa...“
 Przez oględną krytykę Majmonowską poglądów tego „członka trwającego państwa żydowskiego“ — przegląda sporo ukrytej ironii, która stanowi kontrast wyborny rosnącej duszy wolnomyśliciela z duchem nierozpowiniętej z powijaków talmudycznych myśli nacjonalistycznej autorów biografii Mendelsohna w rosyjsko–niemieckiej encyklopedyi Efrona–Brockhauza, radujących się, że ojciec asymilacji „był przeciwnym asymilacyi“!
 W krytyce poglądów Mendelsohnowskich u Majmona napotykamy wielki błąd w tem miejscu, gdzie godzi się on z poglądem Mendelsohna na to, że przejście na wiarę chrześciańską nie