Strona:Akademja Poznańska.djvu/11

stawić królowi. To też łącznie z upadkiem reformacji upada potrzeba szermierzy religijnych, upadają cel i racja bytu jezuitów w Polsce.
 Lecz zakon nie wypuszcza z rąk raz zdobytych bogactw i wpływów w kraju. Szkoły jego nabierają stosownie do chwili innego charakteru. Wychowują odtąd mówców (inaczej warchołów) sejmowych, gdyż na sejmach właśnie otwierało się dla szlachty pole do zdobywania urzędów i dostojeństw.
 Jezuici nie dawali początków nauki. Głównym i nieomal wyłącznym przedmiotem była łacina. Uczono wszystkiego na pamięć za pomocą formułek (gramatyka Alvaresa). Formę też tylko dawano w klasach niższych, formę i na kursach filozoficznym i teologicznym.
 Podawano materjał do szermierki religijnej, podobnie jak w szkole Lubrańskiego (de ente, de substantia), ćwiczono młodzież w panegirykach, w dysputach religijnych, odprawianych w osobnej sali lub w kościele.
 Co najdziwniejszą wydawać się może rzeczą, nie dbano o wychowanie moralne. Darzono młodzież jaknajrozleglejszą wolnością i pozwalano na różnego rodzaju wybryki, czem ją sobie oczywiście zjednywano.
 Jedynie w sprawach tyczących płci pięknej byli jezuici nieubłagani. Za niewinne powiedzenie „dzień dobry“ znajomej panience wyliczono pewnemu uczniowi mnóstwo plag. Na wszelkie inne wybryki zamykali oczy, a niekiedy nawet młodzież do nich podburzali. I tak w roku 1616 zachęcili młodzież do zburzenia kościołów dysydenckich.
 Niesworność uczniów Kolegium Jezuickiego przechodziła wszelkie granice, a przewyższała wszystkie szkoły jezuickie w Polsce. Staczali oni z uczniami akademji Lubrańskiego otwarte i zacięte bójki; dysydenci, rzemieślnicy, żydzi, a niekiedy nawet poważani mieszczanie doświadczać musieli nie mało przykrości od nich.
 Nieraz szły skargi na ich swawolę do sejmiku, do sejmu, — swawoli nikt im nie ukracał. Tak wychowana młodzież szła w życie publiczne. A było ono wówczas barwne i burzliwe. Owoce wychowania jezuickiego zbierano na sejmach, sejmikach, w palestrze, w wojsku. Każdy zerwany sejm, każda kłótnia, każda walka