Gnatki służą do zwożenia długich kloców drzewa.[1] Nieraz zaś góral łączy gnatki z włókami i wtedy używa ich do przewozu siana, gałęzi smreczyny lub jedliny, gnoju i t. d.
Nazwa: „gnatek” na określenie małych sanek występuje tylko na obszarze Podhala.[2] Natomiast w Krakowskiem[3] również kawałki drzewa, spajające obie sannice, zowią się „gnatami”. Nazwy te mają jakiś związek z kośćmi[4] i to długiemi kośćmi zwierzęcemi, gdyż słowo „gnat” stosuje się do ludzi rzadziej, jedynie w znaczeniu pogardliwem lub żartobliwem[5] Właściwie zaś oznacza „gnat” kość zwierzęcą.
.jpg)
W związku z tem znaczeniem wyrazu „gnat” powstaje pytanie, czy do wyrobu sanek lub też jakiejś ich części nie używano dawniej kości zwierzęcych i czy stąd nie powstała nazwa: „gnatek”.
Materjały etnograficzne z Polski, dotąd ogłoszone, nie podają nam, by do saneczek używano kości. Prawdopodobnie więc słowo przetrwało dłużej, aniżeli rzecz.
Bardzo liczne natomiast przykłady kościanych sanek mamy na obszarze południowo-słowiańskim. Wiele okazów tych sanek widziałem w muzeach etnograficznych w Zagrzebiu i Sarajewie. Dzięki uprzejmości Dyr. Muzeum w Zagrzebiu, p. Bergera, mogę podać podobiznę takich sanek (rys. 2).
- ↑ Rozprawy wydz. filol. Akad. Umiej. XVII, s. 34; Sprawozdania komisji językowej Ak. Um. V, s. 357; Wrześniowski A.: Spis wyrazów podhalskich; Pamiętnik Towarz. Tatrzańskiego. X (1885), p. 8.
- ↑ Karłowicz J., „Słownik gwar polskich”. T. II, s. 93; „Ziemia” VI (1920), s. 136.
- ↑ „Zbiór wiad. antr. kraj.”. T. I, s. 41; Kolberg, „Lud”. V, s. 358.
- ↑ Miklosich, „Etymolog. Wörterb.” 68; Berneker, „Wörterbuch”, 315; Gebauer, „Słownik staročeský, 435; Brückner, „Słownik etymologiczny jęz. polskiego”, 146.
- ↑ Spraw. komisji językowej V, s. 108.
