Strona:Adam Fischer - Ex oriente lux.pdf/11

się zupełnie dobrze wytłumaczyć przypadkowem niezależnem zbliżeniem. Na polu podań ludowych należy również uwzględnić znaczenie przypadku. Wiemy już z życia codziennego, jak częste zdarzają się zgodności i ciekawe analogiczne ukształtowania okoliczności, ile zupełnie podobnych wynalazków i myśli powstaje niezależnie od siebie.
 U znakomitego filozofa chińskiego Chuang-Tse z czwartego wieku przed Chr. znajdujemy następujące zdanie:
 „Gdy ludzie śnią, nie wiedzą o tem, że śnią, i we śnie usiłują nawet sobie sen wytłumaczyć. Dopiero po obudzeniu się spostrzegają, że śnili. Gdy atoli nadejdzie chwila wielkiego obudzenia się, spostrzeżemy, że wszystko to było snem tylko. Głupcy tylko wierzą w to, że żyjemy na jawie, i przekonani są istotnie o tem, że są książętami czy chłopami. Konfucyusz i ty jesteście snem tylko, a ja, który ci mówię, że ty jesteś snem, sam snem tylko jestem“.
 Calderon z pewnością Chuanga-Tse nie czytał, a jednak powiedział prawie dosłownie to samo w „La vida es sueno“ (Życie snem Akt II. 19 scena, końcowe wiersze). Nie czytał też genialnego Chińczyka z pewnością autor „Hamleta“, a jednak znajdujemy u tego wielkiego filozofa scenę, w której Chuang-Tse, znalazłszy czaszkę ludzką na drodze, przemawia do niej zupełnie analogicznie do monologu z czaszką Joryka.