Strona:Abramowski-braterstwo-solidarnosc-wspoldzialanie.pdf/250

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

i Zakopanem. Wkrótce jednak zaczął akcentować znaczenie bardziej masowych i praktycznych inicjatyw, które mogłyby służyć sprawom samoorganizacji społecznej i rewolucji moralnej.
W roku 1904 włączył się w prace Polskiego Związku Ludowego (wszedł w skład Komitetu Głównego), pierwszej postępowo-radykalnej chłopskiej inicjatywy politycznej w Królestwie Polskim. Publikował w związanych z PZL legalnych pismach „Życie Gromadzkie” i „Wieś Polska”, a przede wszystkim był głównym autorem części deklaracji programowych ugrupowania. Warto poświęcić im nieco uwagi, gdyż ten aspekt aktywności Abramowskiego jest rzadziej omawiany, deklaracje PZL zaś nie są zazwyczaj analizowane jako część jego dorobku[1]. „Projekt programu Polskiego Związku Ludowego” ze stycznia 1906 r., przyjęty przez Zjazd Chłopski 29 czerwca tegoż roku, zawiera wymowne zapisy:

[...] II. Dążenia kulturalne streszczają się w haśle: wytworzyć demokrację stowarzyszeń jako jedynej gwarancji wszechstronnego i wolnego rozwoju kultury narodu.
Stronnictwo ludowe uważając, że kultura narodu nie rozwija się przez reformy narzucone z góry i przeprowadzone biurokratycznie, że rozwój jej jest ściśle zależny od stopnia umiejętności, jaką posiadają masy ludowe w samodzielnym organizowaniu spraw swoich, że wreszcie jej rozwój naturalny i wszechstronny odbywać się może wtedy tylko, gdy są powołane

    o polskich socjalistach, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1982, s. 180.

  1. Przyczyna takiego stanu rzeczy jest prozaiczna. Choć był głównym autorem kilku tego rodzaju dokumentów, nie zostały one włączone do Pism przygotowanych przez prof. Krzeczkowskiego. Projekt programu Polskiego Związku Ludowego (zarys ogólny) nie wszedł w skład tej edycji, gdyż, jak pisał Stefan Julian Brzeziński, jeden z liderów PZL, „W pismach (wydaniu zbiorowym) Edwarda Abramowskiego nie jest on przedrukowany, zgodnie zresztą z udzieloną w swoim czasie przeze mnie opinią, co jest słuszne, gdyż choć nosi on piętno właściwe Abramowskiemu, to jednak zawiera w sobie także pracę zbiorową”. S.J. Brzeziński, Polski Związek Ludowy. Materiały i dokumenty, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1957, ss. 118—119. Ten sam autor dodaje, iż dokument opracowany przez Abramowskiego opatrzyli uwagami pozostali członkowie Komitetu Głównego PZL (w sumie 8 osób).