-zawodowej: „[...] metamorfozie uległa dusza klasowa farmera pod działaniem potęgi kartelowej. Ucisk wielkiego kapitału nowożytnego wpoił w nią miłosierdzie, humanizm, rozwinął społeczne uczucia solidarności i wzajemnego działania. Jednocześnie przekształcił także i gospodarkę farmerską; z indywidualistycznej podniósł ją do kooperacyjnej formy. Związki farmerskie stworzyły mnóstwo spółdzielczych młynów, gorzelni, mleczarni, banków pożyczkowych, towarzystw wzajemnego ubezpieczania się itd. Prowadzą one zbiorowe zakupy maszyn, narzędzi rolniczych, produktów spożywczych; obmyślają środki, jak by ułatwić wszelką pracę przez kooperację [...]”[1]. I choć Abramowski uważał w owym okresie, że to dopiero pierwszy krok, że kolejnym musi być — częściowo dokonane przez amerykańskich rolników — utworzenie reprezentacji politycznej, która z kolei wymusi na władzy państwowej daleko idące reformy społeczne, to już wkrótce zmieni on poglądy, a zarysowane tu zalety spółdzielczości, tyleż gospodarcze, co etyczne, staną się sednem jego koncepcji.
Druga połowa lat 90. XIX wieku to okres nasilonego zainteresowania Abramowskiego nową dziedziną — szeroko pojętą psychologią. W Genewie powstają takie prace, jak Teoria jednostek psychicznych, O zasadzie zjawiska społecznego, Pierwiastki indywidualne w socjologii, Dwulicowy charakter postrzeżeń oraz Le Matérialisme historique et le principe du phénomene social, z których część ukazała się w fachowych pismach francuskojęzycznych, zyskując przychylne opinie świata nauki. Ostatnie lata wieku XIX to natomiast moment, gdy dokonał się kluczowy zwrot w poglądach Abramowskiego, nazywany później przez komentatorów okresem „etycznym” lub etapem „socjalizmu bezpaństwowego”. Sformułowane wówczas tezy ideowe koncentrują się wokół dwóch kwestii.
Pierwsza to krytyka instytucji i aparatu państwa, a szczególnie jego roli we wprowadzaniu nowego porządku — socjalizmu. Abramowski negatywnie ocenia zarówno rewolucyjny, jak i reformistyczny nurt ruchu socjalistycznego, gdyż jednakowo upatrują one w państwie i władzy politycznej narzędzi przeobrażeń społeczno-gospodarczych
- ↑ Ibidem, ss. 47—48.
