późniejsza o rok Ustawa ogólnorobotniczej kasy oporu, poświęcona finansowej samopomocy robotników i gromadzeniu funduszy na wypadek strajku. Abramowski podaje istniejące przykłady takich rozwiązań i wskazuje ich rolę w robotniczej walce: „Ich strajki zwyciężają fabrykantów dlatego, że oni wszyscy trzymają się solidarnie, że są zorganizowani w związki, że mają swoje wspólne kasy robotnicze — kasy oporu, z których utrzymują się podczas strajku i tym sposobem mogą długo wytrwać w bezrobociu”[1].
Jednak najbardziej interesujący nas tekst z tego okresu, to quasi-naukowy artykuł pt. Nowy zwrot wśród farmerów amerykańskich, zamieszczony w roku 1892 w legalnym czasopiśmie „Ateneum”. Prof. Krzeczkowski, redaktor Pism Abramowskiego, stwierdza w przypisie do tegoż tekstu: „Charakterystyczne są zawarte w artykule poglądy o spółdzielczości, zdradzające pierwsze zainteresowanie się Abramowskiego powyższym zagadnieniem”[2]. Jest to jednak tekst szczególny nie tylko z uwagi na pierwsze odwołanie autora do spółdzielczości, lecz także z tego powodu, iż opisując zmagania amerykańskich rolników z mechanizmami kapitalizmu, Abramowski pokazuje, jak wskutek owej presji tworzą się postawy zbiorowej samoobrony. Ci „urodzeni kapitaliści” — bowiem farmerów amerykańskich nie sposób porównać z europejskim, a zwłaszcza polskim chłopem tamtego okresu — w konfrontacji z realiami rozwojowymi kapitalizmu, stają się jego przeciwnikami. Nie mogąc w pojedynkę uporać się z trustami i kartelami, z „miejskim” dyktatem cen dla siebie niekorzystnych, rolnicy zmuszeni są do „wstąpienia w kooperacyjne formy gospodarcze”. Tak oto wśród skrajnych indywidualistów powstaje organizacja broniąca interesów branżowych (coś na kształt związku zawodowego), która wkrótce staje się platformą szerzej zakrojonej współpracy — spółdzielczości (wspólne zakupy środków produkcji, wspólna sprzedaż płodów rolnych, wspólne przetwórstwo). To zaś sprawia, że przeobraża się sam etos członków tej grupy społeczno-
