Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 3.djvu/66

ny; myśl główna rozwijana i opracowywana w danym utworze; założenie; przedmiot, zadany uczniowi do rozwinięcia w ćwiczeniu szkolnym, w gram., osnowa wyrazu, t. j. część wyrazu pozostała po odrzuceniu fleksji cz. końcówek deklinacyjnych i konjugacyjnych; w muz., szereg tonów; myśl muzyczna powtarzana i opracowywana jako materjał do większej kompozycji; główny motyw sztuki.

 Temblak, nm., pas rzemienny u rękojeści szabli, na którym dobytą szablę można zawiesić (fig.); taśma szeroka, zawieszona u szyi dla podtrzymywania chorej ręki (fig).

 Tembr, Tębr (Timbre), fr., barwa głosu, brzmienie właściwe każdemu instrumentowi lub głosowi danej osoby, różniące go od innych, dźwięczność głosu.

 Temida, gr., w mitologji greckiej: bogini sprawiedliwości, przedstawiana z zawiązanemi oczami, z wagą i mieczem w ręce (fig.).

 Tempera, wł., płyn jakikolwiek, np. miód, roztwór kleju, białko i t. d., użyty do rozrobienia farby mineralnej: malowanie a tempera; Tempera al secco (sekko) = malowanie na tynku wyschniętym — p. Alfresco.

 Temperament, łć., wrodzone usposobienie człowieka, objawiające ś. w uczuciach, które dane bodźce w nim budzą, oraz w sposobie, w jaki pod wpływem tych bodźców postępuje; bywa choleryczny (żółciowy), sangwiniczny (krewki), flegmatyczny (ospale niedołężny), nerwowy (drażliwy nadmiernie); w życiu potocznym; usposobienie bardzo żywe i namiętne, żywość; mieć t., być z t-em, mieć żywość, być łatwo pobudliwym, krewkim, mieć usposobienie ogniste.

 Temperatura, łć., ciepłota, stan ciepła danego ciała; stan powietrza pod względem ciepła; w muz., strojenie instrumentów takie, w którym oktawa dzieli ś. nie wedle ścisłych prawideł matematycznych, ale na 12 półtonów, konieczna w takich instrumentach, jak dęte z klapami i wentylami, jak fortepjan, organy i t. p., w których tony enharmoniczne nie są odróżniane i brzmią niezupełnie czysto.

 Temperować, łć., łagodzić, miarkować; zaostrzać ołówek lub pióro do pisania.

 Tempestologja, łć., dział meteorologji, nauka, badająca zjawiska burzowe ze względu na warunki, w jakich powstają, na przebieg burz, oraz ich siłę.

 Templarjusz, łć., członek zakonu rycerskiego, założonego w XII w. przez rycerzy francuskich w Jerozolimie dla obrony chrześcijan od napadów niewiernych (f.).

 Tempo, wł., wymiar czasu; stopień szybkości, z jaką utwór muzyczny ma być wykonany, szybkość ruchu; ruch; w szachach: czas; zyskać t., wykonać w mniejszej liczbie posunięć plan zamierzony; posunięciem zwłóczącym zmusić przeciwnika do posunięcia niekorzystnego; stracić t., ma znaczenie odwrotne poprzedniemu.