Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 600.jpeg

 trznadel, nazwa ptaszka, o co raz mieniącej się postaci słowa, widocznie prastarego; czes. strnad; u nas sternal, trzynadl, styrnadl, strdnal r. 1472, trznadl w 16. i 17. wieku; podobnie u Łużyczan; dalej jednak nieznane.

 trznąć, trznąwszy, trztać, trztaczka, z pierwotnego *trĭstnąć, *trĭstać, p. dryzdać, drzystać; prasłowo; lit. trida i trieda, trysti i triesti, o ‘rozwolnieniu’, dowodzi pierwotności naszego t-, gdy u innych Słowian dr- przeważa (drista, itd.).

 trzoda, do połowy 15. wieku jeszcze czrzoda; dziś obok niej, i w odmiennem znaczeniu, ruskie czereda; z pierwotnego *skerda, por. oczrzedź, pisane później otrzedź, p. (otrzedzią, ‘kolejno’). Prasłowo; cerk. czrěda, ‘trzoda’, ‘kolej’, czrěditi, ‘częstować (kolejno)’, rus. oczered’, ‘kolej’ (uczrieżdienije, ‘zakład’, cerkiewne); czes. strzida i trzida, ‘wydział, klasa’, ‘ulica’ (z dawnego czrzieda). Prus. kerda-, ‘czas’, lit. kerdżius i skerdżius, ‘pastuch’, więc oba te znaczenia, co i u Słowian (‘kolej, następstwo, czas’; ‘trzoda’). U Słowian istnieje i postać oboczna z k-: krdel, ‘trzoda’, u Słowaków, a od nich kierdel na Podhalu. W ind. śardha-, ‘trzoda’, awest. śarda-, ‘rodzaj’, odmienna gardłowa (podniebienna, u nas i u Litwy welarna; taka niezgodność nic rzadkiego i nie uprawnia żadnych rojeń o jakichś pożyczkach czy wpływach ościennych); niem. Herde, goc. hairdeis, ‘trzoda’, staroniem. herta, ‘kolej’, więc znowu oba znaczenia (jak u nas i Litwy). Biblja używa jeszcze obu pisowni: »ta otrzedź synów« (»przemiany«, Leopolita), »otrzedziami(!) swymi« (»porządki swoimi«, Leopolita), ale i »po oczrzedziach«, »podle oczrzedzi« (»według porządku«, Leopolita); w psałterzach czrzoda.

 trzon, »ząb trzonowy«; trzonek, ‘rączka’; trzon, trzan, z ruska czeren, czeryn, ‘ognisko’. Prasłowo; co do pierwszego, por. cerk. ząb czrěnowien, czrěnowitiec, czes. trzenowec, łuż. czronowc, słowac. czren, ‘szczęka’, małorus. czerennyj zub; brak odpowiednika w lit., ale przytaczają celt. słowa tegoż brzmienia i znaczenia (cern, ‘szczęka’, kern, ‘kąt’). Z trzonek por. cerk. czrěn, ‘rączka’, rus. czeren, ‘rękojeść’, tożsamo w bułg., serb.; czes. strzen, strzenka; dalszych (pewnych) odpowiedników, w lit. itd., niema. Trzecie trzon piszą i trzan, właśnie w 14. do 16. wieku w warzelniach solnych, rus. czeren, ‘panew do wywaru’, a coś podobnego nazywają u Serbów niegdyś czerěń, dziś czerjen, z czem łączą niem. Herd(?).

 trzop, z czrzop, a to z czrzep, i mylnym przegłosem ie w io (jak w macocha, ozog, świerzopka — wszystko już w 15. wieku, zamiast macecha, ożeg, swierzepka); ‘skorupa garnka’ i ‘garnek’; dziś zastąpione przez ruskie czerep, p. (jak czereśnia, czeremcha), ale trzop jeszcze w 17. wieku ogólnie używane: »trzopy z gliny garncarz skruszył«, »napalił kilka trzopów«, Potocki. Prasłowo; pień skerp-, u wszystkich Słowian dla ‘czerepów’ (i ‘czaszki’): cerk. czrěp, rus. czerep, czerepacha, ‘żółw’; czes. trzep i strzep; prus. kerpetis, ‘czaszka’; niem. Scherbe z dawnego scirbi; lit. kerpu, ‘tnę’, łotew. szkerpis, ‘trzosło’, szkerpele, ‘trzaska’. Nazwę czerepów, ‘garnków’, przenoszą stale na ‘czaszki’, ‘głowy’, np. franc. tête, ‘głowa’, z łac. testa, ‘czerep’; por. czasza i czaszka.