Sekreta różne tak w gospodarstwie potrzebne, jak też w chorobach różnych ratunki doświadczone y niektóre temi czasy praktykowane y zalecone.
Staropolskie przepisy gospodarcze i wyrobu domowych lekarstw na choroby ludzi i zwierząt.
Treść:
Dokument zawiera cztery grupy opisów wykonania środków i umiejętności użytecznych w codziennym życiu szlachcica XVII w., w tym:
1. Przepisy wyrobu domowych „lekarstw” na: ból głowy, zębów i gardła, gorączkę, gojenie raka, krew z nosa, odciski („odgniotki”), „zgagę”; dyzenterię („dyssenterię”), na sen, od-mrożenie („zmro¬żenie”), ukąszenie komarów oraz o sposobach robienia wódki na różne choroby, takie jak: ”od powietrza”, „na malignę, kolkę, suchoty, chorobę tchawicy, na słabość y oziębienie żołądka etc.
2. Sposoby zwalczania szkodników roślin i chorób zwierząt, w tym: gąsienic na kapuście, liszek na drzewie i „wygubienia” kretów, szczurów, myszy, pluskiew oraz wyrabiania „lekarstwa” na chorobę bydła rogatego i „puszczenia krwi koniowi, aby nigdy nie oślep”.
3. Przepisy użyteczne w gospodarstwie domowym, w tym opisy takich umiejętności jak: odnowienia obić mebli, polerowania rzeczy lakierowanych, „wygubienia kurzawy z su-kien”, robienia kleju („masy”) do sklejania stłuczonych naczyń, środków do prania, wy-konania „lampy nocnej małym kosztem”, „konserwowania róż” oraz sposobów: „ażeby mieć w zimie kwiaty naturalne, rozkwite, gdy się żąda”, „robienia wódki lawendowej”, „ugaszenia ognia z sadzy zaczętego”.
4. Przepisy przydatne przy sporządzaniu posiłków, w tym: na zachowanie świeżości chleba, sposobu wędzenia szynek, konserwowania owoców („fruktów”) i wykonania olejku cy-namonowego.
Komentarz:
Dokument pochodzi z archiwum rodziny Komierowskich z Komierowa w powiecie sępo-leńskim. Zachował się w księdze noszącej tytuł „Zbiór anegdot i opowiadań”. Obok wymienionego dokumentu oraz tytułowych anegdot i opowiadań są w niej inne do-kumenty, takie jak „Zebranie sekretów, sposobów robienia wódek, konfitur, pasztetów, potraw y innych rzeczy, które się w apteczce dobrego lub dobrey gospodyni znaydować powinny” oraz podręczny słownik francusko- polski, zagadki i odpisy dokumentów. Księ-ga jest więc swoistym silva rerum. U źródeł jej powstania była chęć pozbierania informa-cji, wierszy, anegdot, zagadek, opowieści oraz przepisów użytecznych w domu, folwarku i życiu towarzyskim. Odzwierciedlają one wiedzę, umiejętności i zainteresowania kulturalne średniozamożnej szlachty doby sarmackiej osiadłej na Krajnie, czyli północnej części staropolskiego województwa kaliskiego i w sąsiednich: kujawskim i pomorskim.
Księga została spisana w większości przez Józefa Komierowskiego, cześnika inowro-cławskiego. Zawarte w niej teksty zostały utrwalone z myślą o aktualnych potrzebach au-tora i jego najbliższych oraz na potrzeby przyszłych pokoleń. Do kanonu dobrego wy-chowania szlachcica, obok zdobycia wiedzy na temat gospodarowania na folwarku, nale-żała znajomość anegdoty, sentencji czy powiedzeń. Ich opanowanie warunkować miało sukcesy gospodarcze oraz towarzyskie w celu uzyskania opinii „człowieka bywałego”.
Użyteczność praktyczna większości prezentowanych przepisów we współczesnych czasach budzi duże wątpliwości. Ich duża wartość naukowa, tak jak innych części oma-wianej księgi wynika, co podkre¬śla Stanisław Roszak, autor naukowej analizy ksiąg silva rerum z faktu, iż są to stosunkowo rzadko spotykane w polskich archiwach źródła do po-znania wiedzy i kultury średniozamożnej szlachty doby sarmackiej.
Publikacja źródła: dokument nie był publikowany
Opis zewnętrzny: oryginał oryginał, jęz. polski, jęz. łaciński, jęz. francuski, papier, 20 x 30 cm, strony 283-292
Miejsce przechowywania: APB, Archiwum Komierowskich z Komierowa, pow . Sępólno, sygn. 101
Autor komentarza: Stanisław Błażejewski