Pan Twardowski (Rydel, 1923)/Rozdział III

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Lucjan Rydel
Tytuł	Pan Twardowski
Podtytuł	Poemat w XVIII. pieśniach
Wydawca	S. A. Krzyżanowski
Data wyd.	1923
Druk	Drukarnia Związkowa w Krakowie
Miejsce wyd.	Kraków
Ilustrator	Włodzimierz Tetmajer
Źródło	Skany na Commons
Inne	Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI ; Cały tekst; Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI
	Indeks stron

›››

ROZDZIAŁ III.

DZIEJE UBOGIEGO ŻAKA.

Skoro wszedł pomiędzy żaki
Został z początku „beanem“^[1].
Bean — wiecie, kto to taki?
W Akademii owem mianem
Nowo przybyły się zowie.
Niech się w cierpliwość uzbraja,
Czekają go dziwne próby!
Janka przechodziło mrowie,
Gdy swywolna żaków zgraja
Dzikie płatała z nim psoty:
Wsadzili go na pień gruby,
Kołki ciosali na głowie
I złocili żółtkiem z jaja,
„Bo to głowa do pozłoty“;
Machali drewnianym mieczem
I porwawszy go w obroty,

Wrzask podnieśli: „Łeb usieczem!
Gdzie jest kat? Dawać tu kata!“
Nie skończyły się swywole,
Póki nie zmienił dukata
I nie kupił piwa kadzi.
Odtąd już miał spokój w szkole
I wszyscy byli mu radzi.

Janek garnął się do świata,
Ambitna była zeń sztuka
I głowę nie od parady
Miał na karku, więc nauka,
Jak po maśle, szła mu gładko.
Pilnie chadzał na wykłady
Do Krakowskiej Akademii,
Gdzie Mistrz Marcin z czarną łatką
Uczył chemii i alchemii^[2]
I doskonalił szkolarze
W gwiazdarstwa^[3] sztuce zawiłej.
— Gdy w południe na zegarze
Godzina była dwunasta
Wówczas kończył Mistrz uczony
I szedł krzepić swoje siły.
Ze wszystkich kościołów miasta

Wszystkie wraz krakowskie dzwony
Sercami ze spiżu biły,
A trębacz z Maryackiej wieży^[4]
Trąbił w cztery świata strony.
Wysypywał się wesoło
Z Akademii rój młodzieży
I długo jeszcze przed szkołą
Swywoli ten tłum i hasa.
Z krzykliwej onej gromady
Zwolna rozchodzą się żaki,
Każdy z garnuszkiem u pasa,
I do mieszczan na obiady
Ciągnie żaczek jaki taki.

Twardowski u pewnej wdowy,
Co z bogactwa była znana,
Miał codzień obiad gotowy
W domu na Kleparskim Rynku^[5],
Podle świętego Florjana.
Przychodził i stawał w sieni,
A wdowa: — „Bóg z tobą synku,
Pewnieś głodny, pożywże się,
Naści barszczu, z chleba skórkę,
Do garnuszka zraz pieczeni…“

Ledwie rzekła — miskę niesie
I przed Twardowskim ją stawia.
Miała jedynaczkę córkę,
Dziewczyna to była gładka,
Ale pyszna gorzej pawia
I drapieżna gorzej żbika.
Za latami płyną latka,
Lecz każdego zalotnika
Z gniewem, z drwinką precz odprawia.
Narzekała na nią matka,
Córka dogryzała starej,
Wieczne kwasy i grymasy,
Dąsy, fochy, płacze swary.
A żak dumał sobie z cicha:
— „Oj szkoda tej Nety, szkoda,
Co za foremna uroda!
Lecz przytem ta złość, ta pycha!
Hej ty koląca stokrótko,
Mężczyzną jestem — u licha! —
Umiałbym cię trzymać krótko,
Byłabyś wzorem kobiety!“
Tak sobie Twardowski wzdycha.
Patrząc na urodę Nety.

↑ „Bean“, żartobliwa nazwa, jaką starsi koledzy dawali świeżo przybyłym. Co roku odbywał się t. z. deposito beanorum, czyli przyjęcie beanów do grona koleżeńskiego. Uroczystości tej towarzyszyły przeróżne śmieszne i dziwaczne obrzędy, jakie podaje „Rozdział III“. W końcu beanowie wykupywali się od figlów poczęstunkiem.
↑ „Chemia i Alchemia“. Chemia, nauka o składzie i własnościach ciał. Alchemia, sztuka przeistaczania kruszców, zmierzająca do wytworzenia sztucznym sposobem złota. Uprawiana gorliwie w średnich wiekach i później nie doprowadziła do celu, dała jednak sposobność do dokonania wielu odkryć naukowych, jak n. p. wynalazek prochu.
↑ „Gwiazdarstwo“ czyli astrologia, zajmująca się przepowiadaniem przyszłych losów ludzkich z biegu ciał niebieskich. Astrologia podobnie jak alchemia zakładała sobie cel niemożliwy i niedorzeczny, ale zapoznała uczonych z obrotami ciał niebieskich i posunęła naprzód badania astronomiczne.
↑ „Maryacka wieża“, najwyższa w Krakowie, a nawet w całej Polsce, wznosi się na Krakowskim rynku przy kościele Najśw. Maryi Panny. Od niepamiętnych czasów strażnik czuwający dniem i nocą na jej szczycie co godzinę wytrębuje na cztery strony świata pobudkę zwaną „Hejnałem“.
↑ „Kleparski Rynek“, Kleparz obecnie jedno z przedmieść Krakowa, zwał się pierwotnie Florencyą od imienia św. Floryana, którego relikwie papież Luciusz III przesłał Kazimierzowi Sprawiedliwemu w r. 1184. Dla pomieszczenia szczątków św. Męczennika, książę Kazimierz ufundował poza murami Krakowa kościół pod jego wezwaniem, a niebawem wyrosła na okół osada pod mianem Florencyi. W r. 1366 król Kazimierz W. nadał jej przywilej odrębnego miasta; później została wcielona do Krakowa pod nazwą Kleparza.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Lucjan Rydel.

[1] „Bean“, żartobliwa nazwa, jaką starsi koledzy dawali świeżo przybyłym. Co roku odbywał się t. z. deposito beanorum, czyli przyjęcie beanów do grona koleżeńskiego. Uroczystości tej towarzyszyły przeróżne śmieszne i dziwaczne obrzędy, jakie podaje „Rozdział III“. W końcu beanowie wykupywali się od figlów poczęstunkiem.

[2] „Chemia i Alchemia“. Chemia, nauka o składzie i własnościach ciał. Alchemia, sztuka przeistaczania kruszców, zmierzająca do wytworzenia sztucznym sposobem złota. Uprawiana gorliwie w średnich wiekach i później nie doprowadziła do celu, dała jednak sposobność do dokonania wielu odkryć naukowych, jak n. p. wynalazek prochu.

[3] „Gwiazdarstwo“ czyli astrologia, zajmująca się przepowiadaniem przyszłych losów ludzkich z biegu ciał niebieskich. Astrologia podobnie jak alchemia zakładała sobie cel niemożliwy i niedorzeczny, ale zapoznała uczonych z obrotami ciał niebieskich i posunęła naprzód badania astronomiczne.

[4] „Maryacka wieża“, najwyższa w Krakowie, a nawet w całej Polsce, wznosi się na Krakowskim rynku przy kościele Najśw. Maryi Panny. Od niepamiętnych czasów strażnik czuwający dniem i nocą na jej szczycie co godzinę wytrębuje na cztery strony świata pobudkę zwaną „Hejnałem“.

[5] „Kleparski Rynek“, Kleparz obecnie jedno z przedmieść Krakowa, zwał się pierwotnie Florencyą od imienia św. Floryana, którego relikwie papież Luciusz III przesłał Kazimierzowi Sprawiedliwemu w r. 1184. Dla pomieszczenia szczątków św. Męczennika, książę Kazimierz ufundował poza murami Krakowa kościół pod jego wezwaniem, a niebawem wyrosła na okół osada pod mianem Florencyi. W r. 1366 król Kazimierz W. nadał jej przywilej odrębnego miasta; później została wcielona do Krakowa pod nazwą Kleparza.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]