Pan Tadeusz (wyd. 1921)/Epilog
| <<< Dane tekstu | |
| Autor | |
| Tytuł | Pan Tadeusz |
| Podtytuł | czyli ostatni zajazd na Litwie |
| Redaktor | Józef Kallenbach Jan Łoś |
| Wydawca | Zakład Narodowy imienia Ossolińskich |
| Data wyd. | 1921 |
| Druk | Drukarnia Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich |
| Miejsce wyd. | Lwów, Warszawa, Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
|
EPILOG.[1]
O czemże dumać na paryskim bruku,[2] Bo gdzie stąpili, szła przed nimi trwoga,
20
Chciałem pominąć, ptak małego lotu,
Jedyne szczęście: kto w szarej godzinie, Ale o krwi tej, co się świeżo lała, 55
Gdy wróg ostatni wyda krzyk boleści, Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny,
I przyjaciele wtenczas pomogli rozmowie,[16]
O, gdybym kiedy dożył tej pociechy, A przy stoliku drzemiący pan włodarz, |
- ↑ Wiersze te, dochowały się w pierwszym rzucie, bez wykończenia; miały one stanowić epilog „Pana Tadeusza“. Świadczy o tem list Mickiewicza do Odyńca z d. 29 września r. 1835 w Korespondencji t. I, str. 155: „Na końcu Tadeusza był do niego (= Brodzińskiego) ustęp, ale nagłe drukowanie i moje ówczesne zatrudnienia zrobiły, że nie miałem czasu, poprawić i umieścić ów epilog. — Zostawiłem to do przyszłego wydania“.
Wobec tak wyraźnego zeznania samego Poety dajemy wierszom tym nazwę epilogu. Tekst podajemy wedle autografu, t. j. z zachowaniem właściwości fonetycznych, poprawieniem niektórych wyrazów, mylnie dawniej odczytanych, a nawet z dodaniem wierszy dotychczas opuszczanych. - ↑ W autografie w pośpiechu, zrazu: o czemże, potem: o temże.
- ↑ 3—4. Wiersze te odnoszą się do kłótni politycznych między wychodźcami polskimi w latach 1832—1834. Niewczesne zamiary dotyczyły różnych projektów, nie w porę powziętych; żale za późne były z powodu wypominania wzajemnego, że to lub owo należało zrobić w Polsce w czasie powstania; swary stronnictw emigracyjnych potępiały się nawzajem i zrzucały z siebie odpowiedzialność za upadek rewolucji r. 1831.
- ↑ czas morowy — to czas wyjścia posłów sejmowych, rządu narodowego i reszty wojsk polskich w ciągu września r. 1831 za granice Królestwa Kongresowego. Morowy był ten czas takie ze względu na panującą wówczas cholerę, zawleczoną do Polski z Rosji.
- ↑ sąsiedzi, głównie Prusacy, którzy wydalali wychodźców polskich z Wielkopolski.
- ↑ ciasny krąg łańcucha. Tchórzliwy rząd Ludwika Filipa rozrzucił wojskowych polskich w ciasne kręgi zakładów prowincjonalnych (dépots) i skazywał je niejako na wymarcie.
- ↑ strefy ulewy i grzmotu, t. j. czasy walki narodowej z r. 1831. Porównaj ww. 29—30 i 36—40.
- ↑ Odwaga, tu jako uosobienie pojęta, jak często u Byrona i Malczeskiego.
- ↑ 49—54. Poeta przepowiada zwycięską walkę, w której zemście nad wrogiem dziedzicznym stanie się zadość, a orły polskie nad Dnieprem skrzydła na spoczynek zwiną.
- ↑ Wyzwolenie Europy czyni tu Poeta zawisłem od zgniecenia Rosji.
- ↑ obecnej doli, t. j. tej doli szczęśliwej, której zażyje Polska po ostatecznem zwycięstwie, a której to doli wówczas świat jej pozazdrości.
- ↑ dziecko nie zna się jeszcze na tem, co pożyteczne, a szuka tego, co się da unieść (małe) i co nęci barwą i kształtem (piękne).
- ↑ 88—91. W latach dziecinnych Mickiewicza (1806—1810) Rosja, zagrożona przez Napoleona, nie miała jeszcze odwagi gnębić ziem, zagrabionych Polsce.
- ↑ Niż tu, t. j. w Paryżu.
- ↑ Pierwotnie było:
Po wiernych psów zgonie
Większy płacz, niż tu po Napoleonie. - ↑ 104—105. Poeta ma tu głównie na myśli Ignacego Domeykę, Stefana Witwickiego i Bohdana Zaleskiego. — Obacz Wstęp.
- ↑ Franciszek Karpiński napisał kilka czułych pieśni, poświęconych Justynie, swej ukochanej. Z tych piękniejsze: „Do Justyny. Tęskność na wiosnę“. — Do Justyny: „Drzewa! wyście małe były“... — O Justynie: „Wyszła Justyna“... — „Przypomnienie dawnej miłości“.
„Wiesław“, sielanka Kaźmierza Brodzińskiego, ogłoszona po raz pierwszy drukiem w „Pamiętniku Warszawskim“ w r. 1820. Mickiewicz był już wtedy nauczycielem kowieńskim. Wspomnienia „wiejskiej zabawy“ mogą się zatem odnosić tylko do wakacyj lat 1821—1823. Hołd, złożony tu Karpińskiemu i Brodzińskiemu świadczy o wpływie obu tych poetów na twórcę „Balad“. - ↑ laur, wawrzyn, wieniec sławy. Kapitol, w Rzymie wzgórze ze sławną świątynią Jowisza. Mickiewicz ma tu głównie na myśli wielkiego poetę włoskiego, Petrarkę, którego uwieńczono laurem na Kapitolu d. 8 kwietnia r. 1341 wśród tłumów uszczęśliwionego ludu rzymskiego. Ponad hołd taki przenosi Poeta polski wianek z rąk wieśniaczki polskiej.
