Huculszczyzna: Gorgany i Czarnohora/Słownik
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Huculszczyzna |
| Podtytuł | Gorgany i Czarnohora |
| Pochodzenie | Cuda Polski |
| Wydawca | Wydawnictwo Polskie R. Wegner |
| Data wyd. | 1936 |
| Druk | Drukarnia Św. Wojciecha |
| Miejsce wyd. | Poznań |
| Ilustrator | wielu autorów |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
ARIDNYK = djabeł
BAJBARAK = kaftan szeroki, gunia
BANIA = źródło solne
BANUSZ = kasza kukurydziana prażona w śmietanie
BARIWOCZKA = beczułeczka
BARTKA = toporek, ciupaga
BASZTANNYK = stary las iglasty
BERBENYCIA = naczynie drewniane na bryndzę
BŁYŻNIUKY = dwojaki gliniane
BERDO = przepaść, strome urwisko
BESAHY = wory do juków
BESKIDNIK = tak w w. XVII. nazywano opryszków karpackich
BIŁA RIKA = biała rzeka = Czeremosz Biały
BOKŁAH = naczynie drewniane do płynów
BOWHAR = juhas pasący woły
BUNDZ = kwaśny, nieposolony, młody ser
BURDEJ = jednoizbowa kurna chata biedaków
BUTYN = dokonany poręb, lub ogołocone po świeżym porębie zbocza góry
CAPINA = hakowaty jednostronny kilof do przesuwania kloców
CARYNKA = ogrodzona łąka przeznaczona na sianożęcie lub wypas owiec przy chacie
CHRAM = święto kościelne, odpust
CIURKAŁO = korytko z biegnącą w niem wodą źródlaną, źródło
CZAPASZ = ścieżka wydeptana przez zwierzęta
CZERŁENYJ = czerwony
CZICZKA = kwiat
CZUCH = węch
DARABA = kilka tratew połączonych do spławu
DIDKO = djabeł
DIJNYCIA = szkopek do dojenia krów
DROBJETA = owce, kozy
DRUGAR = rękojeść wiosła na tratwie
DUJAWICA = wiatr halny
DUKAR, DUKA = bogaty gazda
DURMAN = środek odurzający
DŻEMORA = gęstwina
FICIGORNYJ = zalotny
GANIA = gadożer, ptak drapieżny
GAWRA = legowisko niedźwiedzia
GAZDA = góral, gospodarz
GERDAN = kolja, ozdoba z paciorków ułożonych w deseń geometryczny
GŁOWACICA = pstrągo-łosoś
GRAŻDA = osada górala, otoczona drewnianą ścianą zagrody
GREHIT = wierch złomiskowy
GUGLA = peleryna z kapturem, noszoną przez kobiety huculskie
HAJNO = barłóg niedźwiedzia
HAJTOWA = polowanie
HAT = grobla regulująca prąd w rzece
HODOWANEC = przybrany syn
HODYNA = burza, niepogoda
HOŁOWNYCTWO = morderstwo
HRUDA = gruda
HRUZ = podwodne przeszkody w łożysku rzeki
HUK = wodospad
HUŚLENKA = skiszone po uprzedniem zagotowaniu mleko, przypominające „Jogurt“
HUTIAT SY PO TYRWACH = tokują po łąkach (o głuszcach i cietrzewiach)
HUZIR = grubszy koniec kloców w tratwie
HUŻWA = powróz z łyka
JYZWOR = wąwóz w górach
KAHŁA = rura, wyciągająca dym z pieca do sieni
KAPCZURY = wełniane czerwone lub czarne pończochy
KEŁEF = laska góralska
KEPTAR = haftowany na skórze kaftan bez rękawów (tatrzański „serdak“)
KIECZERA = górski szczyt bezleśny
KIERMA = wiosło na tratwie (raczej ster)
KIERMANYCZ = flisak
KIERON = starszy drwal (intendent na porębie, nieraz wyzyskiwacz robotników)
KISŁYJ = kwaśny
KISZNYCIA = część połoniny, przeznaczona na sianożęcie
KLEPANIA = uszata czapa futrzana
KOŁACZ = ulepiony z sera i wygotowany w maśle obwarzanek
KOŁYBA (KOLIBA) = budynek w lesie, w którym mieszkają drwale
KOREDA = zatopione drzewo
KOSZJERISZCZE = wypasowa część połoniny
KOSZIERY = zagrodzone miejsca, gdzie stoją owce (koszary)
KOTIUHA = pies
KOWERCI = szerokie koce
KOWTKY = kolczyki, noszone przez kobiety
KRASZENYCIE = wełniane na czerwono lub czarno barwione spodnie
KRESANIA = filcowy, okrągły kapelusz góralski z rondem
KRIS = strzelba
KUJAWA = łąka
KUJEWY = szczyty gór
KUŁESZA = kasza z kukurydzy, mamałyga
KURBAŁO = głębokie miejsce w korycie rzeki
KYDRYNA = limba
ŁANC = łańcuchy lub powrozy przy bierwionach tratwy
ŁEGIŃ = młodzieniec
ŁENTIUCH = tak nazywają Huculi ludzi miejskich, (inaczej „szarapatka“ lub „łata“)
ŁUH = łąka
ŁYSKAWKA = świecidełko; błyskawica
LISNA = dziewica leśna
LISNYJ = duch lasu
LISOWYK = bies leśny
LIŻNYKI = barwne koce wełniane
LUBYSTEK = lubczyk, środek magiczny na zdobycie serca umiłowanej osoby
LUTYJ = surowy, zły
MACZKATYJ DOSZCZ = drobny deszcz nieprzerwany
MAKOWYCIA = kopuła na cerkwi
MALCHOWA = torfowisko
MANTA = męski płaszcz z kapturem
MARŻYNA = bydło rogate
MAZANKA = koszula wygotowana w łoju; noszą ją juhasi, drwale i flisacy
MRAKA = mgła
MUDRYNA = modrzew
NAMISNYK = półka do stawiania naczynia
NAMITKA = okrycie głowy zamężnych Hucułek
NEGURA = mgła
NENIA = matka
NIAWKA = czarcia dziewczyna, zjawa
NICZNYCI = duchy, mary nocne
NICZNYK = nocny stróż na połoninie
OBŁAZ = ścieżka pod zwisającemi skałami
OBRAZNYK = ściana, gdzie wiszą obrazy
OBZORYNY = oględziny (obyczaj weselny)
ODCZYN = ludowa magja przeciwko złym siłom
OPACZYNA = łopata wiosła na tratwie
OSEDOK = osiedle, domostwo
PASKA = bułka ozdobna, wypiekana na Wielkanoc
PASKEWNYK = drewniane naczynie dla święconego
PEREŁAZ = kamienie lub stopnie dla przekroczenia zagrodzeń
PIDGANIE = weranda przed chatą, zacieniona okopem
PYSANIE = zdobienie rzeźbą, wypalaniem wzorów, inkrustacją itd.
PYSANYJ = ozdobiony
PŁAJ = droga wydeptana przez bydło
PŁAICZOK = ścieżka
PŁESO = spokojna zatoka
PŁOWA = ulewa
PŁESKANKA = naczynie gliniane
POLOWACZKA = ścieżka myśliwska
POŁECI = rodzaj kredensu dla ustawienia naczynia
POŁEDYCIA = gołoledź
POŁUDENOK = posiłek juhasów w południe
POŁONINA = łąki wysokogórskie
POŁONYNA ZAKOSYCZYT SIA = zakwieci się połonina
POMANA = spadek
POREKŁO = nazwisko, przydomek
POWNYCIA, PROPIJ = szczegóły obrzędu weselnego
PROSTYBIH = pobożne westchnienie: Niech Bóg wybaczy!
PRYKRASY = ozdoby
PRYLUDNIE = godnie
PRYTUŁY = przybudówki chaty z schroniskiem dla krów
PUSZKAR = strzelec
RAKWA = drewniane naczynia na wódkę i inne płyny
ROPYSZCZE = pokłady ropy
ROZCZOŁYNY = góry, pocięte pasmami lasów
ROZKRUTJE = wiązania tratw z prętów lub drutów
ROZŁOHY = rozsuwane żerdzie w zagrodzie, rodzaj bramy
RSZIENNYJ = chrzczony, prawdziwy
SARSAMA = narzędzia drwali
SKOKI = progi w łożysku rzeki
SKOTAR = pastuch
SLIP = huculski potrzask na niedźwiedzia
SOCHAR = słupek na tratwie
SUWAŁO = spuszczanie drzewa z gór
STAJA = pasterski budynek mieszkalny bez pieca [na połoninie]
STOISZCZE = zabudowania na połoninach
STUDENEC = galareta z nóg wieprzowych lub wołowych
STRUNKA = koszara z budynkiem, gdzie doją owce, przechodzące przez wązkie drzwiczki, przed któremi siedzą pasterze
SUKROWYSZCZE = miejsce, gdzie pochowano zabitego lub samobójcę
SUMNYJ = smutny
SUTKY = droga ogrodzona płotem z żerdzi
SUTUHA = pasmo górskie
SYHŁA = las trudny do przejścia
SYKMANYCZ = drwal
SYLANKA = kolja z koralików lub bursztynów
SWITYWKA = dziewczynka trzymająca światło podczas obrzędu weselnego
SWOŁOK = belka, na której opiera się pułap
SZAR = rząd dranic dachu huculskiego
SZTYCHAR = drwal naprawiający ryzy, któremi drwale spuszczają drzewo z gór
SZYPOTY = miejsce w rzece, gdzie woda wre na kamieniach
SZWARY = wysoka, twarda trawa
TABIWKA (TASZKA) = ozdobna torebka, noszona przez Hucuła na rzemieniu przez ramię
TALBA = mała tratwa, część spławu
TERCH = juki, wkładane na konie
TERKYŁY = wory, z których składa się juk
TOKARYK = tokarz
TORBEJ = żebrak
TRAPASZ = ścieżka, perć owcza
TRIŁO = trucizna
TRISUNKA = barwny pęk wstążek, kwiatów, włóczek lub piór, zdobiący kapelusz Hucuła
UHŁOWYJ = narożny
UPLIT = ułożenie włosów w uczesaniu kobiety
WARE = słowo nieznanego pochodzenia, używane w potocznej mowie — oznacza: czyż, może, azali, zaiste (niektórzy badacze upatrują w tem słowie element rzymski — vere, verus)
WATAH = wódz; przeważnie starszy pasterz na połoninie
WATRA = ognisko
WERSZKA = pułapka na ryby, z prętów wiklinowych spleciona
WIERCHOWINA = nazwa, nadawana niekiedy Huculszczyznie
WYWOŁANKA = kobieta złych obyczajów
WORYNIA = ogrodzenie z żerdzi i stojaków świerkowych
WYKUPNE = szczegół obrzędu weselnego
WURDA = ser pośledniejszego gatunku
ZAJDEJ = przybysz, przechodzień
ZARINKA = część brzegu rzeki, gdzie flisacy klecą tratwy
ZAWIDCIA = starszy drwal na porębie, (zawiadowca)
ZAWODYNY, ZACZYNANIE, ZAPROSYNY = różne momenty w obrzędach weselnych huculskich
ZGARDA = naszyjnik z blach, krzyżów i monet
ZHAR = miejsce, gdzie szalał pożar leśny
ŻJECHŁYJ = najprawdziwszy, wykapany
ŻEHŁYSZCZE = miejsce, gdzie płonie ognisko
ŻENTYCIA = serwatka
ŻEREP = kosodrzewina
ŻJERWA = zły pies łańcuchowy
