Geopolityka (Sykulski)/Teoria potęgi morskiej
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Geopolityka |
| Wydawca | Wydawnictwo Naukowe Grategia sp. z o.o. |
| Data wyd. | 2014 |
| Miejsce wyd. | Częstochowa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
W Stanach Zjednoczonych do prekursorów geopolityki należał admirał Alfred Thayer Mahan (1840-1914). Przez wielu nazywany jest ojcem geopolityki państw morskich. Możemy go określić także mianem prekursora paradygmatu binarnego w geopolityce. Podejście to koncentruje się na rozpatrywaniu hegemonii, preponderancji międzynarodowej przez pryzmat rywalizacji, ścierania się dwóch potęg: lądowej i morskiej. Alfred Mahan opierając się na obszernych analizach historyczno-geograficznych, które zamieścił w swoich dwóch fundamentalnych książkach[1] dowodził, że źródłem uzyskania przez państwo statusu mocarstwa jest jego zdolność do dominacji polityczno-militarnej oraz gospodarczej na oceanach i morzach.
Mahan uznawał potęgę morską (Sea Power) za o wiele ważniejszą od lądowej (Land Power). Zapewnia ona kontrolę nad głównymi drogami transportu, dającymi możliwość pełnego rozwoju państwa. Kontrola nad nimi pociąga za sobą także przewagę w handlu międzynarodowym, a to z kolei determinuje, według niego, globalną przewagę. Morskocentryczny wektor myślenia amerykańskiego admirała odbił się szerokim echem w środowiskach naukowych państw morskich (przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii). Mahan wymieniał kilka głównych czynników, które wpływały na zdolność danego państwa do osiągnięcia statusu mocarstwa:
- • dostęp do morza,
- • powierzchnia państwa (w tym długość i ukształtowanie wybrzeży, liczba portów),
- • liczba ludności,
- • charakter narodowy (mentalność aktywująca bądź hamująca rozwój handlu morskiego)
- • czynniki ustrojowe (wola władz do polityczno-handlowej ekspansji morskiej).
Alfred Mahan domagał się rozciągnięcia amerykańskich wpływów na dwa oceany: Spokojny (postulat przejęcia kontroli nad Hawajami i Filipinami) i Atlantycki (postulat objęcia realnej władzy nad Kubą), co udało się zrealizować już za jego życia. Amerykański admirał argumentował w swoich pracach konieczność połączenia obu tych oceanów, co zostało osiągnięte dzięki Kanałowi Panamskiemu w roku jego śmierci (1914).
Przewidywał osiągnięcie dominacji światowej przez sojusz amerykańsko-brytyjski, który miał być wymierzony przeciw aliansowi rosyjsko-chińskiemu. Warto dodać, że Mahan był nie tylko teoretykiem, lecz także praktykiem. Pełnił rolę doradcy prezydenta Theodora Roosevelta, a jego koncepcje stały się podstawą neoimperializmu amerykańskiego i legły u podstaw amerykańskiej strategii morskiej w czasie zimnej wojny[2].
- ↑ A.T. Mahan, The Influence of Sea Power upon History 1660-1783, New York 1890; A.T. Mahan, The Influence of Sea Power upon History: The French Revolution and Empire, 1793-1812, Boston 1892 [publikacje dostępne w Internecie w ramach “Projektu Gutenberg”: www.gutenberg.org].
- ↑ C. Jean, Geopolityka…, s. 74-78; J. Skrzyp, Z. Lach, Geopolityka i geostrategii…, s. 27-28; L. Sykulski, Geopolityka. Słownik…, s. 56. Por. A.T. Mahan, The Interest of America In Sea Power. Present and Future, Boston 1898; P. Eberhardt, Koncepcja nawalizmu Alfreda Thayera Mahana, „Przegląd Geograficzny” 2013, nr 85, z. 4, s. 629-654.
