Flis to jest spuszczanie statków Wisłą/Wiadomość o życiu i pismach Sebastyjana Fabijana Klonowicza
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Flis |
| Podtytuł | to jest spuszczanie statków Wisłą i inszemi rzekami do niej przypadającemi |
| Pochodzenie | Flis to jest spuszczanie statków Wisłą |
| Wydawca | Józef Gółkowski |
| Data wyd. | 1862 |
| Druk | Józef Gółkowski |
| Miejsce wyd. | Chełmno |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały tekst |
| Indeks stron | |
Sebastyjan Fabijan Klonowicz urodził się w Sulmierzycach z ojca mieszczanina, nie szlachcica r. 1551. Gdzie i jakie zpoczątku pobierał nauki, nie wiadomo; tyle tylko z lat jego młodszych wiemy, że w 9tym roku życia był w Peżynku na Węgrzech, a w 19tym w Czeskiem Kromorowie. Lecz po co? również nie wiadomo. Zdaje się, że mając lat 21 udał się do Krakowa na akademiję. Słuchał tam przez cztery lata prawa i filozofiji, a w końcu dostąpił nawet zwykłych stopni akademickich. Z Krakowa nie wrócił do domu, lecz udał się do Lwowa, gdzie wystarawszy się o urząd jakiś miejski przez cztery całe lata bawił. Poczem do Lublina się przeniósł, gdzie również urzędnikiem miejskim został. Już w piątym roku pobytu w Lublinie obrany został konsulem. Godność tę piastowało zawsze kilku i z ich liczby obierano prokonsula czyli burmistrza. I jego dwa razy zaszczyt ten spotkał być pierwszym urzędnikiem miasta. Żeby później miał być wyłącznie sędzią spraw żydowskich, zaprzecza Mierzyński, opierając się na tem, że w jednym Krakowie i nawet tam tylko na przedmieściu zamieszkałem przez żydów bywał podobny sędzia. Klonowicz umiał sobie pozyskać względy zakonników Sieciechowskich w ziemi Radomskiej, bo ci zrobili go w dobrach swojich wójtem i Wólkę Józefowską zapewne puścili mu w dzierżawę. W ich to interesie jechał do Gdańska, której to podróży zawdzięczamy Flisa. Stósunki materyjalne więc Klonowicza były dość świetne, bo w samym Lublinie prócz pęsyji, którą pobierał, posiadał także kamienicę. Pomimo tego umarł w nędzy, bo w szpitalu. Mierzyński trzy podaje przyczyny tego upadku. Po pierwsze miał Klonowicz żonę złą, rozpustną i rozrzutną, po drugie doznawał uszczerbku materyjalnego przez zakazywanie i zabieranie mu książek wydawanych, po trzecie dobił go rokosz Zebrzydowskiego, podczas którego nie tylko miasto Lublin znaczne poniosło straty, ale i mieszkańcy, osobliwie urzędnicy miasta, którym wtedy nie wypłacano pęsyji. Umarł Klonowicz roku 1608.
Klonowicz, który według ówczesnego zwyczaju przezwał się Acernus (klon), napisał i wydał następujące dzieła:
Pozwalam tu sobie jeszcze podobnie jak Turowski pag. 204 przytoczyć zdanie J. I. Kraszewskiego o Flisie. Pisze o nim ten uczony i zasłużony literat w swojich Nowych Studyjach Literackich (Warszawa 1843):
„Najpoetyczniejszym może z jego (Klonowicza) śpiewów jest Flis, to jest spuszczanie statków Wisłą i inszemi rzekami do niej przypadającemi.
„W nim autor jak przystało na poetę, bardziej jest malarzem, śpiewakiem, tłumaczem uczuć i wrażeń swojich, niż moralistą poważnym lub satyrykiem poetycznym, jakim się w większej liczbie innych pism swojich okazuje. Wiadomo, że wyraz Flis używany był za połajanie i oznaczał człowieka ubogiego, włoczęgę, tułacza, bo najbiedniejsi ludzie chwytali się tego sposobu życia: ztąd też Klonowicz tłumaczy się zaraz w dedykacyji Stan. Gostomskiemu z Leżenic, wojewodzie rawskiemu, z nadania tytułu i obrania przedmiotu, wywodząc na swą obronę, że dawne poemata jako: Odyssea, Eneida, Orfeuszowe o Argonautach, opiewały także flisów, żeglarzy. Miara wiersza we Flisie użyta i samo ostrzeżenie autora powiada, że można go było śpiewać — chociaż ze względu na obszerność ciężka by to rzecz była.
„Flis dosyć emfatycznie zaczyna się od rozdzielenia chaosu, potem opiewa mieszkańców rozlicznych świata i różnych krajin dostatki. Znajome są i wielekroć cytowane strofy o Polsce. Nim dójdzie do rzeczy, długo się zabawia w umyślnie nagromadzonych ustępach. Jest tu nawet powieść o Leandrze i Ero, dość śmiesznie, jakby na złość Muzeuszowi opisana (w. 74, 75). Następują potem wywody łodzi, promu, dość prozaiczny ustęp o zbytku, nareszcie złe skutki i nadużycia żeglugi, różne podróże morskiej drogi. Wszystko to nadyma poemat, ale go nie bogaci. Pomijam mniej uderzające a dosyć z wyjątków znajome opisy i gawędy. Zastanawia gminna bajka o nurku, nietoperzu i krzaku jeżynowym; jest w niej cokolwiek poezyji, którą Klonowicz winien prostemu i niewymuszonemu obrobieniu słyszanego z ust prostych ludzi podania..... Godzien także wspomnienia opis żeglugi wężów. Następuje wywód budowy statków i okrętów, na kształt i podobieństwo ryb i mieszkańców wód. Te obrazki nie są bez poezyji, ale wiersz niewolniczo jednomiarowy, utrudniający mechanizm, wiersz, którego autór nie dosyć jest panem, nie dość nim po mistrzowsku włada, wiele odejmuje wdzięku, nawodząc często niestósowne wyrażenia i niepotrzebne dodatki.[2] Pełno ustępów, pod których ciężarem ugina się myśl główna i niknie.
„Następują: budowa, nasypanie łasztów i szkut, wybór w podróż i ciekawa nauka języka flisów, aby u Nogatu fryczowskiej nie ponieść chłosty. Z tej nomenklatury wierszowanej, najosobliwsze są nazwania mgły przezwanej mamką; wiatru, którego zowią stryjem; siodłatej wrony, nazwanej ciotuchną; gęsi dzikich (?), łuczywem; bociana, księdzem Wojciechem.
„Tu dopiero następuje właściwa podróż od warszawskiego mostu do Zielonego mostu gdańskiego. Zbliżenie się do Nogatu zapowiada powiastkę ciekawą (w. 380 sqq.).... Tu płazują fryczów, w ceremoniji parodyjującej pasowanie rycerzy, po której frycz w flisa się zmienia. W Gdańsku Flis się kończy. Kilka opisów z przedmiotów własnej ziemi, z obyczajów kraju i czasu swojego i język poematu ceny mu dodają.”
Porównywałem następujące wydania:
| Tr. | wydanie | Trelpińskiego 1643. |
| M. | „ „ | Mrongowijusza 1829. |
| B. | „ „ | Bobrowicza 1836. |
| T. | „ „ | Turowskiego 1858. |
- ↑ Podług rozprawy A. Mierzyńskiego: „De vita, moribus scriptisque latinis Sebastiani Fabiani Acerni. Berolini 1857.”
- ↑ Uważaj np. na niedokładne rymy: w. 65, 72, 115, 208, 233, 321, 333, 334, 352, 353, 359, 364, 372, 390, 416, 450, 454 i wiele innych jeszcze. Lub na niepotrzebne wtrącanie wyrazów więc, też, tak, bo, a, także, jedynie dla wypełnienia wiersza, np. w. 31, 41, 185, 233, 240, 251, 321, 390 itp.
