Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i komisarzach cywilnych
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 września 1939 r. o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i komisarzach cywilnych — od chwili mianowania Naczelnego Wodza. |
Publikator: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 1939 r., nr 86, poz. 543. |
- Na podstawie art. 25 ust. (5), art. 63 ust. (1) i art. 74 ustawy konstytucyjnej postanawiam, co następuje:
Rozdział I
[edytuj]Przepisy ogólne.
Art. 1. Przepisy dekretu niniejszego stosuje się od chwili mianowania do zwolnienia Naczelnego Wodza.
Art. 2. Obszarem operacyjnym w rozumieniu dekretu niniejszego jest obszar potrzebny Siłom Zbrojnym do prowadzenia bezpośrednich działań operacyjnych naziemnych. Granice obszaru operacyjnego określa Naczelny Wódz.
Rozdział II
[edytuj]Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi.
Art. 3. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi przez:
- 1) Naczelnego Wodza;
- 2) Ministra Spraw Wojskowych.
Art. 4. 1. W sprawach dotyczących zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, Prezydent Rzeczypospolitej wydaje akty urzędowe w formie dekretów i zarządzeń. 2. Dekrety te i zarządzenia kontrasygnuje Minister Spraw Wojskowych, a w sprawach wykraczających poza zakres działania Ministra Spraw Wojskowych – Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wojskowych.
Rozdział III
[edytuj]Naczelny Wódz.
Art. 5. Naczelny Wódz dowodzi i dysponuje całością Sił Zbrojnych Państwa.
Art. 6. Naczelnemu Wodzowi służą oprócz uprawnień, przewidzianych innymi przepisami prawnymi, uprawnienia przewidziane w art. 7 – 9.
Art. 7. Naczelnemu Wodzowi służy inicjatywa, ogólne kierownictwo oraz prawo udzielania Rządowi wiążących wytycznych i instrukcji w sprawach łączących się bezpośrednio z działaniami orężnymi, w szczególności co do:
- 1) bezpieczeństwa Sił Zbrojnych;
- 2) obrony przeciwlotniczej;
- 3) ochrony linii i obiektów komunikacyjnych oraz innych szczególnie ważnych obiektów.
Art. 8. Naczelnemu Wodzowi służy prawo stawiania Rządowi wiążących postulatów:
- 1) W sprawach mających związek z obronnością Państwa, w szczególności co do:
- a) Zwalczania akcji antypaństwowej,
- b) Porządku i bezpieczeństwa publicznego,
- c) Ochrony obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej;
- 2) Co do zmian na obszarze operacyjnym obsady osobowej organów rządowych I i II instancji oraz organów samorządu terytorialnego.
Art. 9. Naczelnemu Wodzowi służy prawo stawiania Rządowi wiążących postulatów co do wydawania bądź porządkowania aktów prawodawczych i zarządzeń ogólnych w sprawach wymienionych w art. 7 i 8.
Art. 10. 1. Uprawnienia analogiczne do określonych w art. 7 – 9 służą z upoważnienia Naczelnego Wodza podległym mu władzom wojskowym na obszarze operacyjnym wobec władz administracyjnych I i II instancji.
2. Naczelny Wódz określi zakres uprawnień służących z mocy ust. 1 poszczególnym władzom wojskowym w stosunku do określonych władz administracyjnych.
Rozdział IV
[edytuj]Minister Spraw Wojskowych.
Art. 11. 1. Minister Spraw Wojskowych:
- 1) reprezentuje w Rządzie sprawy Sił Zbrojnych według dyrektyw Naczelnego Wodza,
- 2) powołuje i szkoli nowe roczniki poborowych oraz innych osób, obowiązanych do służby wojskowej,
- 3) uzupełnia braki w ludziach i zwierzętach w już istniejących jednostkach Sił Zbrojnych oraz formuje nowe jednostki,
- 4) pokrywa wszelkie zapotrzebowania materiałowe Sił Zbrojnych.
2. Naczelny Wódz może poruczyć Ministrowi Spraw Wojskowych zadania dowódcy wojskowego i inne zadania szczególne.
3. Poza tym zakres działania Ministra Spraw Wojskowych określają obowiązujące przepisy.
4. Minister Spraw Wojskowych dysponuje aparatem kierowniczym i wykonawczym, niezbędnym do należytego spełniania ciążących na nim zadań.
Rozdział V
[edytuj]Główny Komisarz Cywilny.
Art. 12. 1. Ustanawia się urząd Głównego Komisarza Cywilnego.
2. Urząd Głównego Komisarza Cywilnego pełni – jako zadanie szczególne – mianowany w tym celu minister.
3. Przed przedstawieniem wniosku o mianowanie Prezes rady Ministrów zasięga opinii Naczelnego Wodza.
4. Główny Komisarz Cywilny przebywa zasadniczo w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza.
5. Organem pracy Głównego Komisarza Cywilnego jest Biuro Głównego Komisarza Cywilnego, wchodzące w skład Kwatery Głównej Naczelnego Wodza.
Art. 13. 1. Głównemu Komisarzowi Cywilnemu służą na obszarze operacyjnym uprawnienia władz naczelnych w zakresie całej administracji rządowej, z wyjątkiem administracji wojskowej, wymiaru sprawiedliwości, kolejnictwa oraz poczt i telegrafów:
- 1) w sprawach łączących się bezpośrednio z działaniami orężnymi, w szczególności co do:
- a) bezpieczeństwa Sił Zbrojnych,
- b) obrony przeciwlotniczej,
- c) ochrony linii i obiektów komunikacyjnych oraz innych szczególnie ważnych obiektów,
- d) wycofania władz, ludności i mienia
- e) niszczeń oraz
- 2) w sprawach mających związek z obronnością Państwa, w szczególności co do:
- a) zwalczania akcji antypaństwowej,
- b) porządku i bezpieczeństwa publicznego,
- c) ochrony obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej,
- d) świadczeń osobistych i rzeczowych, odstępowania zwierząt pociągowych, wozów, pojazdów mechanicznych i rowerów dla celów obrony Państwa oraz zakwaterowania wojska i marynarki wojennej,
- e) warunków zdrowotnych ludzi i zwierząt.
2. Bliższe określenie rodzaju tych spraw zawierać będą rozporządzenia Głównego Komisarza Cywilnego.
Art. 14. 1. Głównemu Komisarzowi Cywilnemu służy w sprawach wymienionych w art. 13 prawo wydawania dla obszaru operacyjnego rozporządzeń w przypadkach, w których w myśl obowiązujących przepisów prawnych prawo to służy Prezesowi Rady Ministrów, Radzie Ministrów lub Ministrom.
2. Wydane przez siebie zarządzenia o charakterze ogólnym Główny Komisarz Cywilny przesyła do wiadomości zainteresowanym Ministrom.
Art. 15. Główny Komisarz Cywilny może usuwać od pełnienia obowiązków służbowych podległych mu funkcjonariuszów państwowych – z wyjątkiem wojewodów – oraz funkcjonariuszów samorządowych, czynnych na obszarze operacyjnym; jak również wyznaczyć na ich miejsce zastępców; może również żądać obsadzenia na tym obszarze wolnych stanowisk.
Art. 16. W sprawach, wymienionych w art. 13 ust. 1 pkt 1), Główny Komisarz Cywilny działa na skutek inicjatywy Naczelnego Wodza oraz w ramach otrzymanych od niego wytycznych i instrukcji; w sprawach wymienionych w art. 13 ust.1 pkt 2) oraz w art. 15, działa także z własnej inicjatywy, przy czym postawione mu przez Naczelnego Wodza postulaty są wiążące.
Art. 17. Projekty aktów prawodawczych oraz zarządzeń ogólnych, które dotyczą spraw określonych w art. 13 oraz spraw związanych z zaopatrzeniem Sił Zbrojnych, należy – jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innego trybu uzgodnienia takich projektów z Naczelnym Wodzem – przesyłać Głównemu Komisarzowi Cywilnemu, który je przedstawia Naczelnemu Wodzowi, po czym ewentualne postulaty Naczelnego Wodza przekazuje Rządowi.
Art. 18. Główny Komisarz Cywilny:
- 1) bada sprawozdania i wnioski władz administracyjnych, czynnych na obszarze operacyjnym,
- 2) udziela komisarzom cywilnym wskazówek co do trybu ich urzędowania oraz może co do tego żądać od nich wyjaśnień i sprawozdań.
Rozdział VI
[edytuj]Komisarze cywilni.
Art. 19. 1. Przy dowódcach wojskowych, wskazanych przez Naczelnego Wodza, ustanowieni będą dla współpracy tych dowódców z zainteresowanymi wojewodami komisarze cywilni.
2. Komisarzy cywilnych mianuje Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Naczelnym Wodzem.
3. Komisarze cywilni wraz z personelem pomocniczym podlegają tym dowódcom, przy których zostali ustanowieni, i wchodzą w skład ich kwater głównych.
Art. 20. 1. Do zadań komisarzy cywilnych należy przedstawianie dowódcy wojskowemu:
- 1) Spraw związanych z uprawnieniami tych dowódców wobec władz administracyjnych,
- 2) Spraw dotyczących interesów ludności w zakresie świadczeń na rzecz wojska oraz roszczeń materialnych osób cywilnych do władz i osób wojskowych,
- 3) Informacji o zasobach gospodarczych, stosunkach społecznych i narodowościowych na obszarze właściwego województwa.
2. Instrukcja władz wojskowych określi szczegółowo zakres działania komisarzy cywilnych oraz ich stosunek do Głównego Komisarza Cywilnego.
Rozdział VII
[edytuj]Przepisy końcowe.
Art. 21. Wykonanie dekretu niniejszego porucza się Prezesowi Rady Ministrów oraz Ministrom Spraw Wewnętrznych i Spraw Wojskowych.
Art. 22. Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
- Prezydent Rzeczypospolitej: I. Mościcki
- Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych: Slawoj Składkowski
- Minister Spraw Wojskowych: Kasprzycki