Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i komisarzach cywilnych

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki


Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej • z dnia 1 września 1939 r. • o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i komisarzach cywilnych — od chwili mianowania Naczelnego Wodza.
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej
z dnia 1 września 1939 r.
o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i komisarzach cywilnych — od chwili mianowania Naczelnego Wodza.

Publikator: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 1939 r., nr 86, poz. 543.

Na podstawie art. 25 ust. (5), art. 63 ust. (1) i art. 74 ustawy konstytucyjnej postanawiam, co następuje:

Rozdział I[edytuj]

Przepisy ogólne.

Art. 1. Przepisy dekretu niniejszego stosuje się od chwili mianowania do zwolnienia Naczelnego Wodza.

Art. 2. Obszarem operacyjnym w rozumieniu dekretu niniejszego jest obszar potrzebny Siłom Zbrojnym do prowadzenia bezpośrednich działań operacyjnych naziemnych. Granice obszaru operacyjnego określa Naczelny Wódz.

Rozdział II[edytuj]

Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi.

Art. 3. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi przez:

1) Naczelnego Wodza;
2) Ministra Spraw Wojskowych.

Art. 4. 1. W sprawach dotyczących zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, Prezydent Rzeczypospolitej wydaje akty urzędowe w formie dekretów i zarządzeń. 2. Dekrety te i zarządzenia kontrasygnuje Minister Spraw Wojskowych, a w sprawach wykraczających poza zakres działania Ministra Spraw Wojskowych – Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wojskowych.

Rozdział III[edytuj]

Naczelny Wódz.

Art. 5. Naczelny Wódz dowodzi i dysponuje całością Sił Zbrojnych Państwa.

Art. 6. Naczelnemu Wodzowi służą oprócz uprawnień, przewidzianych innymi przepisami prawnymi, uprawnienia przewidziane w art. 7 – 9.

Art. 7. Naczelnemu Wodzowi służy inicjatywa, ogólne kierownictwo oraz prawo udzielania Rządowi wiążących wytycznych i instrukcji w sprawach łączących się bezpośrednio z działaniami orężnymi, w szczególności co do:

1) bezpieczeństwa Sił Zbrojnych;
2) obrony przeciwlotniczej;
3) ochrony linii i obiektów komunikacyjnych oraz innych szczególnie ważnych obiektów.

Art. 8. Naczelnemu Wodzowi służy prawo stawiania Rządowi wiążących postulatów:

1) W sprawach mających związek z obronnością Państwa, w szczególności co do:
a) Zwalczania akcji antypaństwowej,
b) Porządku i bezpieczeństwa publicznego,
c) Ochrony obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej;
2) Co do zmian na obszarze operacyjnym obsady osobowej organów rządowych I i II instancji oraz organów samorządu terytorialnego.

Art. 9. Naczelnemu Wodzowi służy prawo stawiania Rządowi wiążących postulatów co do wydawania bądź porządkowania aktów prawodawczych i zarządzeń ogólnych w sprawach wymienionych w art. 7 i 8.

Art. 10. 1. Uprawnienia analogiczne do określonych w art. 7 – 9 służą z upoważnienia Naczelnego Wodza podległym mu władzom wojskowym na obszarze operacyjnym wobec władz administracyjnych I i II instancji.
2. Naczelny Wódz określi zakres uprawnień służących z mocy ust. 1 poszczególnym władzom wojskowym w stosunku do określonych władz administracyjnych.

Rozdział IV[edytuj]

Minister Spraw Wojskowych.

Art. 11. 1. Minister Spraw Wojskowych:

1) reprezentuje w Rządzie sprawy Sił Zbrojnych według dyrektyw Naczelnego Wodza,
2) powołuje i szkoli nowe roczniki poborowych oraz innych osób, obowiązanych do służby wojskowej,
3) uzupełnia braki w ludziach i zwierzętach w już istniejących jednostkach Sił Zbrojnych oraz formuje nowe jednostki,
4) pokrywa wszelkie zapotrzebowania materiałowe Sił Zbrojnych.

2. Naczelny Wódz może poruczyć Ministrowi Spraw Wojskowych zadania dowódcy wojskowego i inne zadania szczególne.
3. Poza tym zakres działania Ministra Spraw Wojskowych określają obowiązujące przepisy.
4. Minister Spraw Wojskowych dysponuje aparatem kierowniczym i wykonawczym, niezbędnym do należytego spełniania ciążących na nim zadań.

Rozdział V[edytuj]

Główny Komisarz Cywilny.

Art. 12. 1. Ustanawia się urząd Głównego Komisarza Cywilnego.
2. Urząd Głównego Komisarza Cywilnego pełni – jako zadanie szczególne – mianowany w tym celu minister.
3. Przed przedstawieniem wniosku o mianowanie Prezes rady Ministrów zasięga opinii Naczelnego Wodza.
4. Główny Komisarz Cywilny przebywa zasadniczo w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza.
5. Organem pracy Głównego Komisarza Cywilnego jest Biuro Głównego Komisarza Cywilnego, wchodzące w skład Kwatery Głównej Naczelnego Wodza.

Art. 13. 1. Głównemu Komisarzowi Cywilnemu służą na obszarze operacyjnym uprawnienia władz naczelnych w zakresie całej administracji rządowej, z wyjątkiem administracji wojskowej, wymiaru sprawiedliwości, kolejnictwa oraz poczt i telegrafów:

1) w sprawach łączących się bezpośrednio z działaniami orężnymi, w szczególności co do:
a) bezpieczeństwa Sił Zbrojnych,
b) obrony przeciwlotniczej,
c) ochrony linii i obiektów komunikacyjnych oraz innych szczególnie ważnych obiektów,
d) wycofania władz, ludności i mienia
e) niszczeń oraz
2) w sprawach mających związek z obronnością Państwa, w szczególności co do:
a) zwalczania akcji antypaństwowej,
b) porządku i bezpieczeństwa publicznego,
c) ochrony obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej,
d) świadczeń osobistych i rzeczowych, odstępowania zwierząt pociągowych, wozów, pojazdów mechanicznych i rowerów dla celów obrony Państwa oraz zakwaterowania wojska i marynarki wojennej,
e) warunków zdrowotnych ludzi i zwierząt.

2. Bliższe określenie rodzaju tych spraw zawierać będą rozporządzenia Głównego Komisarza Cywilnego.

Art. 14. 1. Głównemu Komisarzowi Cywilnemu służy w sprawach wymienionych w art. 13 prawo wydawania dla obszaru operacyjnego rozporządzeń w przypadkach, w których w myśl obowiązujących przepisów prawnych prawo to służy Prezesowi Rady Ministrów, Radzie Ministrów lub Ministrom.
2. Wydane przez siebie zarządzenia o charakterze ogólnym Główny Komisarz Cywilny przesyła do wiadomości zainteresowanym Ministrom.

Art. 15. Główny Komisarz Cywilny może usuwać od pełnienia obowiązków służbowych podległych mu funkcjonariuszów państwowych – z wyjątkiem wojewodów – oraz funkcjonariuszów samorządowych, czynnych na obszarze operacyjnym; jak również wyznaczyć na ich miejsce zastępców; może również żądać obsadzenia na tym obszarze wolnych stanowisk.

Art. 16. W sprawach, wymienionych w art. 13 ust. 1 pkt 1), Główny Komisarz Cywilny działa na skutek inicjatywy Naczelnego Wodza oraz w ramach otrzymanych od niego wytycznych i instrukcji; w sprawach wymienionych w art. 13 ust.1 pkt 2) oraz w art. 15, działa także z własnej inicjatywy, przy czym postawione mu przez Naczelnego Wodza postulaty są wiążące.

Art. 17. Projekty aktów prawodawczych oraz zarządzeń ogólnych, które dotyczą spraw określonych w art. 13 oraz spraw związanych z zaopatrzeniem Sił Zbrojnych, należy – jeżeli przepisy szczególne nie przewidują innego trybu uzgodnienia takich projektów z Naczelnym Wodzem – przesyłać Głównemu Komisarzowi Cywilnemu, który je przedstawia Naczelnemu Wodzowi, po czym ewentualne postulaty Naczelnego Wodza przekazuje Rządowi.

Art. 18. Główny Komisarz Cywilny:

1) bada sprawozdania i wnioski władz administracyjnych, czynnych na obszarze operacyjnym,
2) udziela komisarzom cywilnym wskazówek co do trybu ich urzędowania oraz może co do tego żądać od nich wyjaśnień i sprawozdań.

Rozdział VI[edytuj]

Komisarze cywilni.

Art. 19. 1. Przy dowódcach wojskowych, wskazanych przez Naczelnego Wodza, ustanowieni będą dla współpracy tych dowódców z zainteresowanymi wojewodami komisarze cywilni.
2. Komisarzy cywilnych mianuje Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Naczelnym Wodzem.
3. Komisarze cywilni wraz z personelem pomocniczym podlegają tym dowódcom, przy których zostali ustanowieni, i wchodzą w skład ich kwater głównych.

Art. 20. 1. Do zadań komisarzy cywilnych należy przedstawianie dowódcy wojskowemu:

1) Spraw związanych z uprawnieniami tych dowódców wobec władz administracyjnych,
2) Spraw dotyczących interesów ludności w zakresie świadczeń na rzecz wojska oraz roszczeń materialnych osób cywilnych do władz i osób wojskowych,
3) Informacji o zasobach gospodarczych, stosunkach społecznych i narodowościowych na obszarze właściwego województwa.

2. Instrukcja władz wojskowych określi szczegółowo zakres działania komisarzy cywilnych oraz ich stosunek do Głównego Komisarza Cywilnego.

Rozdział VII[edytuj]

Przepisy końcowe.

Art. 21. Wykonanie dekretu niniejszego porucza się Prezesowi Rady Ministrów oraz Ministrom Spraw Wewnętrznych i Spraw Wojskowych.

Art. 22. Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Prezydent Rzeczypospolitej: I. Mościcki
Prezes Rady Ministrów i Minister Spraw Wewnętrznych: Slawoj Składkowski
Minister Spraw Wojskowych: Kasprzycki


Ten tekst nie jest objęty majątkowymi prawami autorskimi lub prawa te wygasły. Jest zatem w domenie publicznej.