Boska komedja (Dante, 1909)/Czyściec/Pieśń XXVI

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
<<< Dane tekstu >>>
Autor Dante Alighieri
Tytuł Boska komedja
II. Czyściec
Wydawca Gebethner i Wolff
Data wyd. 1909
Druk W. L. Anczyc i Spółka
Miejsce wyd. Warszawa
Tłumacz Edward Porębowicz
Tytuł orygin. Divina Commedia
Źródło Skany na Commons
Inne Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
PIEŚŃ XXVI.[1]
 
1 
Kiedy idziemy jeden w ślad drugiego,

Coraz to do mnie rzecze Mistrz łaskawy:
»Baczność, gdy usta moje cię ostrzegą«.

 
4 
Słońce raziło mię w obojczyk prawy[2],

A na zachodzie całym już lazury
Szły w białość, zwolna gubiąc odcień bławy.

 
7 
Ogień brał barwę ciemniejszej purpury[3]

Od mego cienia; wędrowcy pożarni
Jęli poglądać na ten cud natury

 
10 
I być zaczęło między nimi gwarniej:

»Snąć jego ciało«, tak mówić poczęli,
»Nie jest pozorne«, i z ogniowej parni

 
13 
Niektórzy prosto ku mnie się pomknęli,

Zawsze stąpając uważnie i dbale,
Ażeby nie wyjść z płomiennej kąpieli.


 
16 
»O ty, co z tyłu kroczysz opieszale,

Może z szacunku dla tych, co cię wiodą,
Mnie, co się w ogniu i pragnieniu palę,

 
19 
Odpowiedz; wszystkim będzie nam osłodą:

Bardziej się wieścią radujem w tym świecie,
Niż Etyjopczyk lub Ind chłodną wodą.

 
22 
Skąd mogłeś murem stanąć w przek płanecie?

Toć go cielesną przesłaniasz okrywą,
Jakbyś w śmiertelne jeszcze nie wpadł siecie!«

 
25 
W te słowa ozwał się duch; ja co żywo

Chciałem mu odkryć siebie i swe miano,
Kiedy wtem inne zjawiło się dziwo.

 
28 
Bo skróś płomieni buchających ścianą

Spieszył lud jakiś naprzeciw tej trzódki,
Com jej źrenicą śledził zawahaną.

 
31 
I poskoczyły z serdecznej pobudki

Objęcia siebie wzajemnym uściskiem
I rade były uciesze, choć krótkiej.

 
34 
Jak między jednem a drugiem mrowiskiem

Mrówka spotkawszy mrówkę, pyszczkiem tyka,
Niby pytając: Skąd idziesz? czy z zyskiem?

 
37 
Tak one; potem każda się umyka

I spieszy w drogę skwapliwa i skora,
A na odchodnem każda w głos wykrzyka.

 
40 
Jedne wołają: Sodoma, Gomora!

Drugie śpiewają, jak w bezecnej sprawie
Chuć Paryfai[4] płodziła potwora.

 
43 
A jako kluczem podwójnym żórawie,

To kraje zimne lubiąc, to upalne,
Lecą ku mroźnej lub ciepłej dzierżawie,


 
46 
Tak te dwie rzesze: przez płomienie skalne

Jedna się zbliża, druga precz ucieka,
Ciągle zawodząc swe pienie pożalne.

 
49 
Z pośrodka ognia, który ich przypieka,

Podeszli owi, poprzód dziwem zdjęci
I stali z giestem tłumu, który czeka.

 
52 
Więc ja, com dwakroć[5] był świadkiem ich chęci,

Zacząłem: »O wy, którzy już wnet gośćmi
Wiecznego miru będziecie przyjęci,

 
55 
Nie pozostało między świata włośćmi

Mężem pomarłe, lub dzieckiem w kolebce
Ciało me; jest tu z krwią swoją i kośćmi.

 
58 
W górę ja dążę, porzucając ślepce;

Łaskawa dla mnie Pani mieszka w szczycie;
Dla niej śmiertelną stopą kraj ten depcę.

 
61 
Oby chęć wasza znalazła w dosycie

Najwyższą łaskę na tych niebios dworze,
Które najszersze tworzą rozpowicie.

 
64 
Powiedzcie, — niechaj w moje księgi włożę, —

Kto wy jesteście i kto jest ta rzesza,
Co się cofnęła od nas w ognia morze?«

 
67 
Jak się góralczyk zdumiewa i miesza,

Kiedy rzuciwszy skaliska i hale,
W mieście swe oczy po pałacach wiesza,

 
70 
Tak osłupiały w pożarnym upale,

Lecz się ocknęły zaraz smętne mary,
Bo w mądrym podziw trwa niedługo wcale.

 
73 
»Szczęsny ty, który ostatecznej kary

Zwiedzasz krainę«, duch do mnie powieda;
»Ładunek wiedzy bierzesz na galary.


 
76 
Zgrzeszyła owa wędrowna czereda,

Czem zgrzeszył Cezar[6] po zwycięstwie doma,
Gdy go poddanym zwano Nikomeda.

 
79 
Przeto odchodząc, wołała: »Sodoma!«

Sama się karci takowemi słowy,
A skruchę iści, gdy się w ogniu sroma.

 
82 
To-ć powiem jeszcze: grzech nasz był dwupłciowy;

Skłóciliśmy się z natury zakonem,
Idąc za chucią, jako zwierz surowy,

 
85 
Więc wstyd budzimy w sobie pieśni dzwonem,

W której śpiewamy nazwisko tej wstrętnej,
Co się zbestwiła w drewnie ubestwionem.

 
88 
Wiesz już, jakiemi znaczeniśmy piętny:

Trudno-by wszystkie ponazywać dusze:
Ni czas pozwoli[7], ni jam ich pamiętny.

 
91 
Lecz sam się tobie przecież odkryć muszę:

Jam jest, masz wiedzieć, Gwido Guinicelli[8],
Tu-m wszedł, bo życia kres pędziłem w skrusze«.

 
94 
Jak w Lykurgowem nieszczęściu[9] bieżeli

Synowie matkę uściskać wbrew straży,
Tak jam się porwał biec przeciw zgorzeli,

 
97 
Gdy mi się nazwał i przybliżył twarzy

Mój rodzic[10], rodzic najlepszych na ziemi
Słodkich i lubych miłosnych pieśniarzy.

 
100 
Tak mię zachwytem ujmie i oniemi,

Żem szedł i patrzał w postać lubej mary,
Jeno wstrzymywan żary ogniowymi.

 
103 
A kiedy wzrok mój napasłem bez miary,

To mu oddałem służbę mą i chęci
W słowach zaklęcia, co zmusza do wiary.


 
106 
On na to: »Tak się chowa w mej pamięci

Cudowność łaski, którą idziesz silny,
Że mi jej woda letejska nie zmęci.

 
109 
Lecz mam-li ufać przysiędze niemylnej,

Nie taj mi, proszę: z jakiej to przyczyny
Wzrokiem i mową mnie jesteś przychylny?«

 
112 
Na to ja: »Póki śród włoskiej dziedziny

Pieśń będzie żyła, twój wiersz miodopłynny
Cennymi czynić będzie pergaminy«[11].

 
115 
»O bracie«, odrzekł, »jest tutaj kto inny« —

I wskazał palcem, — »bardziej godzien cześci,
Bieglejszy kowacz swej mowy rodzinnej.

 
118 
W pieśniach miłosnych, w rycerskiej powieści[12]

Przewyższył wszystkich; głupim zwać należy
Tego, kto wyżej Limuzyńca[13] mieści.

 
121 
Taki rozgłosem, nie wartością mierzy

Sztukę i nim go biegły sąd przekona,
Swemu błędowi nazbyt długo wierzy.

 
124 
Ojcowie nasi wielbili Gwittona[14],

Aż sława jego rozgłośna przed światem,
Została gwoli większych uszczuplona.

 
127 
Jeśliś na górę tę wstąpił bogatym

W szczytny przywilej, a będziesz w klasztorze[15],
Gdzie jest sam Chrystus zakonu opatem,

 
130 
Zmów z Ojczenaszu tyle[16] w imię boże,

Ile brak jeszcze ku wiecznej pogodzie
Duszy, która być kuszona nie może«.

 
133 
Potem usunął się, bywszy na przodzie,

By puścić innych i wraz śród ogniska
Zapadł i zginął, niby ryba w wodzie.


 
136 
Jam jeszcze podszedł i stanąwszy z blizka

Nieznajomego, rzekłem mu, że zdobię
W sercu mem miejsce dla jego nazwiska.

 
139 
A duch rozpoczął grzecznie w tym sposobie:

»Taką ponętę[17] w prośbie twojej baczę,
Że się nie mogę, ni chcę taić tobie.

 
142 
Ja jestem Arnold, co śpiewam i płaczę,

Przypominając swój miniony szał,
Rad szczęścia dniowi, że go wnet obaczę.

 
145 
Teraz przez Boga, co ci władzę dał

Wejścia w te światy i na szczyt prowadzi,
Proszę, byś w porę o mnie pomnieć chciał«.

 
148 
Tu przepadł w ogniu, którym winy gładzi.







  1. ↑ Taras VII. Nieczystość.
  2. ↑ Słońce raziło mię w obojczyk prawy. Była godzina 4 po południu; słońce zniżając się bieliło stronę zachodnią nieba.
  3. ↑ ciemniejszej purpury. Dante, bystry obserwator, zna dobrze to zjawisko, że każda barwa w cieniu wydaje się ciemniejsza.
  4. ↑ Pazyfaë, matka Minotaura, wypominana tutaj obok Sodomy jako przykład zwierzęcej lubieżności.
  5. ↑ dwakroć. Duchy biegną nie zatrzymując się, tak że Dante może odpowiedzieć dopiero za drugim nawrotem.
  6. ↑ czem zgrzeszył Cezar, aluzja do satyrycznej piosenki, którą żołnierze rzymscy wytykali złośliwie stosunek Cezara do Nikomedesa, króla Bitynii: Gallias Caesar subegit, Nicomedes Caesarem i t. d.
  7. ↑ ni czas pozwoli, zbliża się bowiem wieczór.
  8. ↑ Guido Guinicelli, bolończyk, poeta z drugiej połowy XIII w. Um. na wygnaniu 1276 r. O jego dolce stil nuovo patrz wyżej.
  9. ↑ w lykurgowem nieszczęściu. Z winy Izyfili Lykurg, król Nemei stracił synka Ofeltesa. Skazano ją na stracenie; synowie Toant i Euneusz szukający matki znaleźli ją kiedy była już w rękach kata i poznawszy padli w jej objęcia. Podanie to opisuje Stacjusz w Tebaidzie, V, 720.
  10. ↑ Mój rodzic, tj. Guinicelli; Dante miał go w wielkiej czci, jako wodza nowej szkoły poetyckiej.
  11. ↑ W. 113—114. Rękopisy z utworami Guinicellego zawsze będą cenione. Istotnie, dziś dla rzadkości bardziej niż kiedykolwiek.
  12. ↑ W pieśniach miłosnych, w rycerskiej powieści, w oryg. Versi d’amore e prose di romanzi. Miejsce nie zupełnie jasne; mowa tu o Arnoldzie Danielu, trubadurze prowanckim z drugiej połowy XII w. Versi d’amore oznaczają kancony, zatem wiersze liryczne; prose di romanzi uczeni tłómaczą przez wiersze epiczne, romanse rycerskie materji bretońskiej, chociaż takie po Danielu nie dochowały się.
  13. ↑ Limuzyńcem jest Guiraut de Borneil (pisał między r. 1175 a 1220). Ci dwaj poeci byli przywódcami dwóch kierunków poetyckich; »ciemnej« i »jasnej« maniery. Dante sam był zwolennikiem sztucznej, tylko wtajemniczonym zrozumiałej maniery Daniela.
  14. ↑ Gwittona. Mowa o Gwittonie d’Arezzo, założycielu toskańskiej szkoły doktrynalnej, wprowadzającej do liryki tematy uczone i moralne.
  15. ↑ w klasztorze, tj. w Niebie.
  16. ↑ Zmów z Ojczenaszu tyle, tj. aż do słów: »I nie wódź nas na pokuszenie«, które dla dusz czyścowych już są zbyteczne.
  17. ↑ Taką ponętę. W oryg. Arnold Daniel przemawia do Dantego po prowancku: Tan m’abelis vostre cortes deman. Rzecz charakterystyczna, że jak w Piekle (p. XV), tak w Czyścu za grzech rozwiozłości pokutują przeważnie poeci i uczeni; tam Brunetto Latini, Pryscjan i i., tu Guinicelli i Arnold Daniel.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Dante Alighieri i tłumacza: Edward Porębowicz.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Boska_komedja_(Dante,_1909)/Czyściec/Pieśń_XXVI&oldid=3546817”