Strona:PL Wacław Nałkowski-Jednostka i ogół 115.jpeg

 Do podjęcia takiego zadania czujemy się popchnięci tembardziej, że życie Kowalewskiej stanowi uderzająco wierną ilustracyę tych ogólnych poglądów na jednostkę nerwową, jej przeduchowienie („transmisyę“), reakcyę biologiczną („retransmisyę“) i upadek, które wyraziliśmy w dwóch artykułach naszych („Natura i siła“, „Forpoczty ewolucyi psychicznej“), zanim jeszcze biografia Kowalewskiej była nam znaną. W życiu Kowalewskiej znajdujemy więc niejako eksperymentalny dowód idei, wyżej wypowiedzianych, i odwrotnie: idee te posłużyć nam mogą do rzucenia światła na wiele objawów w życiu Kowalewskiej, ułatwić ich zrozumienie.
 Kowalewska przedstawia ten najdoskonalszy typ nerwowy, do którego odnosilibyśmy właśnie naszą ogólną charakterystykę nerwowców: typ o silnych instyntach zarówno życiowych jak społecznych, typ biologiczno-socyalny (ob. klasyfikacyę typów w art. „Z powodu forpoczt“), typ, który można nazwać wybuchowym, łączy on bowiem z łagodnością, z subtelną uczuciowością w stanie normalnym, wielką, nieraz brutalną energię, wielką siłę oburzenia, wybuchu w stanie chwilowym, wywołanym tamą stawianą dążeniom, przeciągnięciem struny, krzywdą własną lub cudzą. P. Jankowska mówi o Kowalewskiej (Revue des Revues), że „obawa sprawienia przykrości tym, których kochała, choćby przez zapomnienie lub milczenie, sprawiała jej przykrość“, a jednak, jak mówi Leffler: „pomimo miękkości i uczuciowości, które leżały na dnie jej natury, od czasu do czasu w chwilach stanowczych, przejawiał się w niej charakter żelazny i upór nieugięty. Ona, która z czułością kotki tuliła się do osoby, uj-