Z 2, 10. 18. 3, 1 8. 4, 13. 22. 5, 5. 8, 35. 30. 10, 2. 7. 11. 16. 17. 25. 28. 11, 4. 7. 8. 12, 21. 28. 13, 14. 14, 32. 15, 24. 18, 3. 6. 19, 28. Skoro zaś E. nagrodę doczesną, podaje iv wątpliwość, a więcej każe się oglądać na życie przyszłe, więc stoi na równi z Przyp. pod względom nauki o nagrodach i karach w życiu przyszlem; owszem, najzupełniej pod tymże względem zgadza się z pojęciami, jakie widzimy nietylko w Przyp., lecz i w innych księgach z wieku Dawida i Salomona (Job i Psalmy), gdzie mocno uczuwano brak jasnego objawienia, co do stanu człowieka w życiu zagrobowćm (Schafer § 3 6. cf. § 3 3 — 3 5). Cf- art. Dusza, gdzie wykazaliśmy, że wiara w nieśmiertelność duszy istniała dawno między Żydami przed niewolą babilońską, a tćm samćm upada zarzut przeciwników, że wyraźne o tejże nieśmiertelności wzmianki w E. dowodzą późniejszego wieku tejże księgi.—§ 14. Drugiego rodzaju różnicę między E. a innemi pismami Salomona stanowi styl i język. Nadmienić tu najprzód wypada, że pisarzowi wolno jest Oblec myśli swoje taką formą, jaka mu się podoba. Może więc jedno pismo różnić się od drugiego, chociaż oba od jednego autora pochodzą; a ztąd i różnice między E. a Przyp. i Pieśń, nie mogą wcale stanowić dowodu nieautentyczności E. Co do stylu mianowicie (bo o różnicy językowej ob. niżej § 15), przyczyną różnicy między jednćm a drugióm dziełem może być wiek autora, z wiekiem nabyte doświadczenie i wprawa, stan jego duszy (w smutku, radości, żalu, przesycie i t. p.). Niemniej ze zmianą przedmiotu, lub celu, zmienia się i forma opowiadania. Otóż, gdybyśmy mieli drugie pismo Salomonowe, tejże samej treści i celu, i któreby było płodem tegoż samego procesu psychologicznego, jakie widać w E., mielibyśmy podstawę do osądzenia, Czy E. pochodzi od Salomona, lub nie? Tej zaś podstawy nie mamy. Przyznajemy, że E. bardzo się różni od Przypowieści, uznanych za dzieło Salomonowe. Ale tik samo, Pieśń nad pieśniami (dzieło również Salomonowe) różni się od Przypoioieici, a nawet więcej jeszcze niż E. Porównawszy oba pisma (Przyp. i Pieśń) za Salomonowe uznane, widać: l) że one pod względem języka i stylu nie są równe; 2) że, naodwrót, wiele jest między niemi uderzającego podobieństwa pod różnemi względami; 3) że jedna i druga księga ma sobie tylko właściwe wyrażenia, obrazy, rysy i słowa. W Przypow. np. jest 4 0 wyrazów często powtarzanych, których nie ma gdzieindziej; w Pieśni jeszcze więcej (ob. Hdvernick, Einleit. I 211... § 3 2), ale więcej obie księgi mają podobieństw i te tem bardziej uderzać muszą, że treść i objętość obudwóch jest wcale różną. Też podobieństwa uważają się za tak silny dowód autorstwa Salomonowego w obu księgach, że zarzut różnicy stylowej i językowej nic nie znaczy (Hengstenberg, llohes Lied s. 234). Jeżeli zatćm różnice jakie zachodzą między Przyp. i Pieśnią, nie są dostatecznym powodem, aby oba te dzieła przypisywać dwom różnym autorom; to taż sama różnica między Przyp. a E. nie może być dostatecznym dowodem, żeby autorstwo E. odmawiać Salomonowi. Ztąd tylko możemy wyprowadzić wniosek: l) że królowie, jak Salomon, i w dziedzinie wymowy są panami, i że, gdy uboga mowa pospolita zwykłych ludzi nie wystarczała im na wyrażenie swych myśli, tworzyli sobie nową, odpowiednią swemu celowi; 2) że jeśli Salomon innej wymowy używał w Przypow., a innej w Pieśni, to spodziewaćby się należało jeszcze innej w tTzeciem piśmie jego, jakićm jest E., a to tćm bardziej, łe treść E. jest różną od treści
