Przejdź do zawartości

Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 452.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Wystąpił problem z korektą tej strony.

z małżeństwa ważnego, ale wtedy, gdy małżonkom używanie go nie było dozwolonym, skutkiem uroczystego ślubu czystości, wykonanego pizez przyjęcie święcenia wyższego, lub złożenie profesji zakonnej uroczystej (C. Literas 14 de Filiis presbyt. X 1, 17). X. A. S.

(Prawo krajowe o dzicdiach niepr.). Pochodzenie z nieprawego łoża było w Polsce zawsze w pogardzie (Długosz I p. 348, 351). Ztąd za Kazimierza Wie!., jeśliby szlachcic szlachcica nazwał synem nieuczciwej matki, lub matkę jego nierządnicą, postanowiona była kara 60 grzywien, jak za zabójstwo, i odszczekanie (mentitus sum, sicut cauis. Vol. leg. I f. 34). Na Litwie (Statut XIV 32) zabójstwo bękarta nie było karane śmiercią. Statut króla Aleksandra z r. 150 5 (Vol. leg. I f. 840) uchylił surowe prawo prowincjonalne saskie, stanowiące: quod quicunque cognoverit aliquam foeminam, si postea ducat eam in matrimonium, nunquam ex ea poterit prolem legitimam generare (Jus. prov. Saa. lib. 1 art. 3 7). Do tego złagodzenia przyczyniły się głównie prawa kościelne. Za króla Stefana r. 15 78 niezręcznie zmicuiono ten statut, nakazując, aby dzieci z żon, które poprzednio były nałożnicami, ani dziedziczyć, ani żadnych praw szlacheckich posiadać nie mogły. R. 16 33 za Władysława IV ponowiono ten przepis w sposób, że nie wywodzący się z zarzutu nieprawego łoża, żadnych praw i prerogatyw szlacheckich nie jest mocen używać. R. 1C58, w czasie wojny szwedzkiej, było prawo chwilowe, pozwalające przedślubne i poślubne potomstwo uprawniać. Za Stanisława Aug. r. 1 768 uchylono konstytucje z r. 1578 i 1 633, ale w wyrazach wątpliwych i niejasnych, a odwołano się do statutu króla Aleksandra, przez co uznano dzieci nieprawe, po stwierdzeniu ślubem małżeńskim pożycia ich rodziców, za prawych sukcesorów, a gdy się nie połączyli ślubem, pozostawiono w urodzeniu nieprawćm (Vol. leg VII f. 80 7). Król uprawniał dzieci miejskie, a sejm szlacheckie (Bandtlee, Prawo posp. pol. p. 184). Polska więc była jedynym w Europie krajem, w którym panujący nie mógł uprawniać dzieci szlacheckich. W.Polsce (Statut Zyg. I. Vol. leg. I f. 5 7 9) i Węgrzech duchowieństwo rozpoznawało kwestje prawości rodu i nieprawość zamieniało w prawość (w stosunku do Kościoła), ztąd synod warmiński r. 1 7 26 „dla rozstrzygnienia sporów oznajmia, że na mocy prawa kościelnego dziecko nieprawe uprawnia się przez następne małżeństwo, wyjąwszy gdyby było zrodzone z cudzołóztwa.“ Statut litewski (r. 3 art. 28) dzieci nieślubnie spłodzonych nie dozwolił przez małżeństwo uprawniać, porównał je więc z bękartami; dzieci zaś zrodzone z małżeństw nieważnych (rozd. 6 art. 2 2) uważał także za bękartów i nie pozwalał dziedziczyć; rodzice dziecięcia, jeżeli wiedzieli o przeszkodzie małż., utrącali prawo rozporządzania swym spadkiem, który w połowie szedł na skarb rzptej, a w drugiej polowie na dalszych krewnych. Według Korrektury pruskiej (t. j. prawa prowincji pruskiej pod panów, polskićm), spadki po dzieciach nieprawych szły na rzecz skarbu; dzieci zrodzone z cudzołóztwa, lub kazirodztwa, nie miały prawa do sukcesji nawet po matce, mogły tylko żądać wydzielenia sobie alimentów po rodzicach (Jus prooinc. ducat. Prus. V § 9. 10). Obecnie u nas obowiązuje prawo cywilne francuzkie; jednakże pierwsza księga Kodeksu franc., traktująca o osobach i ich przymiotach prawnych, a więc i o dzieciach naturalnych, zastąpioną jest przez Kodeks cywilny polski (Dziennik praw t. X), obowiązujący od r. 1825; w przedmiocie zaś 6amych spadków dla takich