Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 419.jpeg

ckiej, za tem dobroczyńców osobliwych, nareszcie wszystkich wiernych pod ogólnem mianem. Po śmierci znowu, prawie zawsze te imiona z dyptychu żyjących wciągano do dyptychów zmarłych, jeżeli osoby, znane z dobrych obyczajów, w jedności z Kościołem kończyły. We Mszy czytając je, wzywano do modlitwy za wymienionych. Ponieważ w dyptychach stały imiona tych tylko, którzy trwali do śmierci w jedności z Kościołem, z tego powodu wykreślić czyje imię z dyptychów, znaczyło to samo, co uznać kogo za wyklętego, od Kościoła odłączonego. Miejsce, zkąd je czytano, bywało różne. Raz djakon czytał z ambony, indziej djakon lub subdjakon półgłosem z za ołtarza przypominał kapłanowi Mszę odprawującemu, indziej przy kratkach ludowi wygłaszał, co było nieraz pokusą próżności, a ztąd też już przy końcu X wieku tylko ogólne, bez wymieniania, robiono memento we Mszy za tych, których imiona na tabliczkach dyptychów były zapisane. W różnej też porze Mszy św. one czytano: już to po kazaniu polecano razem jednych i drugich modłom wiernych, częściej po ofiarowaniu, a czasem po konsekracji. Kościół rzymski, którego liturgja słusznie się’do najstarszych liczy, od najdawniejszych czasów trzymał się tego, źe imiona żyjących wypominano na początku kanonu, zmarłych po konsekracji: ztąd i podwójne dzisiaj we Mszy memento vivorum et mortuorum, zamiast dyptychów i nekrologów. Cf. Martigny, Diction. d. Antiq. chr. s. 211; Bingham, Origin. eccl. 1. 15 c. 3 § 18 (Opp. VI 347 cf. VII 170. VIII 228); Binterim, Denkwiirdigk. IV 2, dodat. s. 60. X S. J.
 Dyrektorjum, directorium, tak nazywa się kalendarzyk roczny, ułożony dla duchownych w djecezji, obowiązanych do codziennego odmawiania brewjarza. Obejmuje zatćm porządek świąt, pacierzy kapłańskich, Mszy św. i innych nabożeństw kościelnych, ostrzega o wigiljach i postach, oraz zwyczajach i ustawach miejscowych. We Francji zowie się cartabeUe (Bouvry, Expos. Rubr. ed. 2 I 94), u nas zwykle Rubryceilą (rubricella), od rubryk, czyli przepisów kościelnych i szczegółowych dekretów św. Kongregacji Obrzędów, według których układanem bywa. Nosi też nazwę Ordo dwini offieii, bo przepisuje porządek publicznych modłów w służbie Bożej; Directorium zaś, że podejmuje kierunek tychże modłów i obrzędów.—Za podstawę w układzie dyrektorjum służy kalendarz djecezjalny, potwierdzony przez Stolicę Apost., lub św. Kongr. Obrzędów (S. R. C. 12 Maj. 1835), obejmujący święta ruchome i nieruchome, których uporządkowanie i ułożenie odbywa się za pomocą reguł rubrystycznych, szczególnie przenoszenia świąt i kommemoracji. Corocznie, z polecenia władzy djecezjalnej (auctoritate et mandato), zajmuje się tćm redaktor rubrycelli, którego księgi i przepisy kościelne tytułują director kalendarii dioecetani. W żmudnej tej pracy kierować się może tak zwanćm Ordo perpetuus dńnni officii, który ogólnie skreślił Gawant, a Merati (Theeaurut lacror. rituum t. II) uzupełnił w 36 tablicach, obejmujących kalendarze roczne, przy tyluż kombinacjach czasu, pochodzących od dnia Paschy i litery niedzielnej. Kapłani po parafjach używają dyr. wydawanego dla djecezji na każdy rok, robiąc w nićm dopełnienia i zmiany, stosowne do potrzeb swego kościoła, gdy im takowych nie poczynił rubrycysta djecezjalny, w dopiskach dyr. swego. Zmian tych wymagają miejscowe uroczystości, do jakich należą: tytuł lub patron kościoła i miejsca; dedykacja, gdy kościół przez bpa poświęcony; znaczna relikwia świę-