ab apocryphis discreti, Taurini 1 7 52; Venet. 1783, 4 v. in-4,). W nowszych wydaniach Corporis juris can. są one wskazane. Około 50 rozdziałów w D. Gr. noszą nazwisko pale a (literał, słoma), dlaczego? nie wiadomo. Rozdziały te znajdują się dopiero w późniejszych rękopismach (Sarti, De clar. bonon. prof. t. 1 p. 1 s. 282 § 3); pierwotnie były na marginesie, później weszły w tekst. Jedni sądzą, że wyraz palea powstał z p. alia, t. j. post alia (J. A. de Riegger, Dissert. de Gratiani Decreto, Vindob. 1760 s. 315 § 17; cf. ejusd. Opuscula, Friburg. 1 7 73); inni, że pochodzi od ucznia Gracjanowego, nazwiskiem Paucapalea. Źródła, na podstawie których Gracjan ułożył swoje Decretum, są następujące: 1) Burcharda (ob.) wormacjeńskiego Decretum-, 2) niewydany zbiór praw kan. bpa Anzelma z Lnkki (f 1086); 3) bezimienny zbiór kanonów, sporządzony pod koniec XI w. z Burcharda i Anzelma, z pewnemi dodatkami, w 9 księgach; 4) z tegoż w. zbiór podobny w 13 księgach; 5) Iwon (ob.), C) niewydany zbiór 3-częściowy kanonów i dekretaljów, ułożony porządkiem chronologicznym: w lej części ma decretales, w 2ej kanony soborów, w 3ej teksty z Ojców Kościoła, z prawa cywil, rzymskiego i frankońskiego i in. (szczegółowo ob. Theiner, Disąuisitiones crit., Romae 1836, append. II s. 41, cf. s. 376, 387). Kanony soborów greckich brał Gracjan nie z oryginału, lecz z tłumaczeń, już to w kollekcji Djonizjusza Małego, już w Izydorowej. O wydaniach i poprawkach D’i Gr. ob. Corpus jur. can. Że w D. Gr. są niektóre opinje błędne, przyznaje to glossa w samym D. Tak np. glossa ad Diet. Grat. przy cn. 7 caus. 2 qu. 3 i przy cn. 8 eod. Z tego powodu kapituła jeneralna cysterska r. 1188 (ap. Martene, Thesanr. aneedot. IV 12 63) postanowiła: „Liber qui dicitur Canonum, sive Decreta Gratiani, apud eos, qui habuerint, secretius custodiantur, ut cum opus sit, proferantur. In canonum armario non resideant, propter yarios, qui inde provenire possent, errores“. Powaga tego dzieła polega na tóm głównie, że przyjęte zostało po szkołach i było w powszechnćm użyciu przez wieki średnie, bez oppozycji ze strony Papieży; lecz nie ma powagi zbioru autentycznego, bo żaden z Papieży nie usankcjonował go swoją powagą, a kanony i decretales tylko o tyle obowiązują, o ile są autentyczne i obowiązywały same przez się (np. postanowienia soborów powszechnych obowiązywały i obowiązują cały Kościół; synodów zaś partykularnych kanony odnosiły się do pewnych prowincji lub djecezji, umieszczenie więc ich w D. nie ma mocy prawa dla całego Kościoła i t. p.). Jeszcze mniej mają moc prawa tak zwane Dicta Gratiani. Nawet krytyczna poprawa Corporis juris canonici przez korrektorów rzymskich, jakkolwiek z polecenia Pap. Grzegorza XIII dokonaną została, nie nadała D’owi Gracjana powagi autentycznego zbioru praw, gdyż była tylko naukową (krytyczną) poprawą, która nie zmieniła natury jego. W rzeczywistości przeto D. Gratiana ma tylko wartość bogatego historycznego zbioru różnych dokumentów; jako więc taki podlega krytyce historycznej, do której należy wykazać, co w tem dziele jest autentycznym i z jakiego źródła pochodzi ref. Phillips Du droit eccl. dans ses sources. s. 112, 113; tegoż Kirchenrecht, t. IV § 19 3), lubo inni przyznają mu powagę publicznego zbioru, nie vi constitutionis PontiUciae, lecz vi consuetudinis (Bouir, Tractat. de princip. juris can. s. 457, 460). Prace takowe krytyczne (oprócz już wspomnianych) wydali: Ant. Augustinus, De emend. Grat.; Diomedes Bra-
