go przyjaciela na drogę prawdy, lecz zawsze nadaremnie. Nie jest łatwą, rzeczą z tego wszystkiego, co Berengarjusz w różnych czasach o Najśw. Sakramencie mówił, rzeczywistą jego naukę wyprowadzić. Lekkomyślny ten i chwiejny człowiek ciągle zmieniał swoje zdanie i nauka jego jest pełna sprzeczności. Charakter człowieka i jego pojmowanie rzeczy ściśle są z sobą związane: z jednego można wnosić o drugiém. Dwaj wspołcześni mężowie: Guitmund, arcybiskup Aversy, i Bertold, niepochlebny podają nam obraz Berengarjusza. Pyszny i lekkomyślny, nie zwracał on należytej uwagi na właściwe znaczenie zdań i wyrazów; bez wykształcenia filozoficznego i bystrości umysłowej, szukał wszędzie nowych pojęć, nie zapomocą głębszego myślenia, ale przez dziwaczne tłumaczenie wyrazów. (Guitmund. de Corp. et Sang. Christi verit. in Eucharist. Cum juveniles adhuc in schola ageret annos, ut ajunt, qui eum tunc noverant, elatus ingenii levitate, ipsius magistri sensum non adeo curabat, libros insuper artium contemnebat. Cum per se attingere philosophiae altioris secreta non posset, neque enim homo ita acutus erat, sed ut tunc temporis liberales artes intra Gallias pene absolverat, novis saltem verborum interpretationibus, quibus etiam nunc nimium gaudet, singularis scientiae sibi laudem arrogare et cujusdam excellentiae gloriam venari qualitercunque poterat affectabat). Z płytką i powierzchowną nauką łączył Ber. zuchwalstwo próżnego umysłu: zamiast jasnego rozumowania i dowodów, posługiwał się zwykle czernieniem swoich przeciwników. Rzym i głowę Kościoła obsypywał najwstretniejszemi przezwiskami: Papieża nazywał, zamiast pontifex — pompifex, albo pulpifex; Kościół — radą próżności, zgromadzeniem złoczyńców i siedzibą szatana. Pomimo woli nasuwają się tu wspomnienia XVI wieku. O tej skłonności do oszczerstwa mówi Bertold (Constant. (1088) de Berengarii multiplici condemnatione) w następujących wyrazach: Sed Berengarius more suo ad proprium vomitum redire non timuit, et ultra omnes haereticos Romanos Pontifices et S. Rom. Ecclesiam verbis et scriptis blasphemare praesumsit. Nempe s. Leonem P. non pontificem sed pompificem et pulpificem appellavit, S. R. Ecclesiani vanitatis concilium et ecclesiam malignantium, Romanam Sedem non apostolicam, sed sedem satanae dictis et scriptis non timuit appellare. Unde venerabilis P. Alexander litteris eum satis amice praemonuit, ut a secta sua cessaret, nec amplius S. Ecclesiam scandalizaret. Ille autem ab incepto desistere noluit, hocque ipsum eodem Apostolico litteris suis remandare non timuit. Człowiek z takiém usposobieniem łatwo daje się użyć za narzędzie do wszelkich celów, byle tylko chciał go użyć jaki władca, nieprzyjazny Kościołowi. A takim właśnie był wówczas król francuzki. Professorowi Gfrörer’owi należy się zasługa rozjaśnienia tej ciemnej strony dziejów (Cf. Allgem. Kirchengeschichte t. IV). Dążący do absolutnego panowania nad ludźmi, spotykali zawsze opór w Kościele, broniącym nietykalnych praw sumienia i religji; dla tego w interesie takich władców leżało, albo od Rzymu się oderwać, albo też nad Rzymem panować, i Kociołem, jako środkiem, się posługiwać (Cf. Staudenmeier, Ueber das Wesen der kathol. Kirche, 2 Ausg.). Poprzednikiem Napoleona był Filip Piękny. W obu tych epokach usiłowano użyć Papieża, jako narzędzia władców świeckich. Lecz żaden prawnie obrany Papież nie mógł przyjąć na siebie podobnej roli. Jeżeli nie można było zawładnąć osobą Papieża, starano się przynajmniaj[1] osłabić jego wpływ na wiernych. Jak w nie-
- ↑
Błąd w druku; powinno być – przynajmniej.
