Strona:PL Linde-Slownik Jezyka Polskiego T.1 Cz.1 A-F 043.jpg

5) L = N = M qu. vid.
4) Południowi Słowianie, Dalmaci, Raguzanie, i t. d. przemieniaią Włoſkim trybem t, l, na j, n. p. człowiek, na cjovek (cf. Florenza, Fiorenza); nawet na o n. p. orio, in Genit. orla, Polon. Orzeł, orla. Kraińczykowie, Windowie na u, n. p. poune, poudni, pouden, Pol. południe, Croat. poldne, poldan. -- Vind. sol, sou, Pol. sól; Vind. solitnoſt, sounoſt, Pol. solność, słoność. Sorabowie w Luzacyi na w, n. p. Swoto, Pol. złoto; kowo, Pol. koło; ſwowo, Pol. słowo (cf. Pol. swoboda, słoboda). U Francuzów odmiana l na u naypospolitsza; z łacińſkiego falsus, Gall. faux; felix, Gall. feu (nieboszczyk); malum, Gall. mal, plur. les maux.			4) Die ſúdlichen Slaven, die Dalmaten, Raguſaner etc. verándern nach Italiániſcher Art das ł, l in j. z. B Pol. człowiek, Rag. cjovek (cf. Florenza, Fiorenza); ja ſogar in o z. B. orio, im Genit. orla, Pol. orzeł, orla. Die Krainer und Winden in u, z. B. poune, poudni, pouden, Pol. południe, Croat. poldne, poldan. -- Vind. sol, sou, Pol. sól, Salz, Vind. solitnoſt, sounoſt, Pol. solność, sloność, Salzigkeit. Die Wenden in der Lauſiß in w, z. B. Swoto, Pol. złoto; kowo, Pol. koło; ſwowo, Pol. słowo (cf. Pol. swoboda, słoboda). Im Franzóſiſchen iſt die Berwandlung des l in u fehr háuſig; aus dem Lateiniſchen falsus iſt faux, aus felix, feu (der Seelige), aus malum, mal, im plur. les maux, geworden.
§. 25.  M = N Lat. Nicolaus, Ross. николай, Pol. Mikołay. -- Polon. Niesplik, mesplik, Boh. ngßpule, Ital. nespola, Lat. mespilus, Graec. μεδπιλη, Germ. Mispel. -- Pol. Niedźwiedź, Boh. nedwed, obs. Boh. medwed, Vind. nedved, medved, Croat. medved, Hung. medve, Etymon. miód, Ross. медЪ, Boh. med, Lith. meddus, Hung. mez, Finland. mezzi cf. Germ. Meth, Lat. mel, mellis, Graec. μελι. -- Polon. niańka cf. mamka.
§. 26.  N Dawnieysi wierszopisowie podſtawiają częſto za l, ł, n. p. wzieny, wzięły. -- Polon. małżonek, małżonka, małżeńſtwo, Boh. manżel, manżelka, manżelſtwi. "Manżonek, mówi Miączyński, niektórzy piszą, dowodząc, iż to słowo złożone ieſt z Niemieckiego Mann, i z Polſkiego żona". Budny, tłumacz Bibli, pisze: manżeńſtwo, manżonkowie. -- Ktoby chciał wywodzić słowo ielca, (manubrium, rękoieść, furdyment u szpady, miecza), Boh. gilce, mógłby prowadzić od jęcia; podobniey wszakże ten wyraz mógł poyśdź z Włoſkikego elsa (=capulus). 2) Jak M tak i N tkwią w głoſkach ą, ę, n. p.			§. 26.  Das N ſchieben die alten Dichter oft dem l, ł unter, z. B. wzieny ſtatt wzięły. Pol. malżonek, małżonka, małżeńſtwo, Boh. manzel, manzelka, manzelſtwi. "Manżonek ſchreiben einige, ſagt Miączyński, und wollen behaupten, daß dies Wort aus dem Deutſchen Mann und dem Polniſchen żona, .zuſammengeſetzt ſen". Der Bibelúberſetzer Budny ſchreibt manżeńſtwo, manżonkowie. -- Das Wort ielca, Boh. gilce, handgriff, Degengeſáß, kann ſuglich von jąć greifen, abgeleitet werden; doch vielleicht wahrúcheinlicher noch von dem Italieniſchen elsa. 2) M und N ſteat inden begden Buchſtaben ą und ę verborgen, z. B.
iąć, imać, ieniec, imaniec, ieńſtwo, imanſtwo.
3) N u nas dziś wkradło się w słowo wniyśdź, wniyść, wniyście, zamiaſt weyść, weyście, dla dobitnieyszey różnicy od słowa: wyiść, wyiście; przeciwnie dawni zamiaſt wyiść, pisali wyniść, zamiaſt wyidzie, wynidzie.			3) Das N hat ſich beg uns heut zu Tage eingeſchlichen in die Wórter wniyśdź, wniyście, ſtatt weyść, weyście, um ſie deſto beſſer von wyiść, wyiście, zu unterſchreiben; dagegen ſchreiben die áltern Schriftſteller wyniść ſtatt wyiść, wynidzie ſtatt wyidzie.
§. 27.
1) P = B, qu. v.		2) P = F, qu. v.		3) P = W, qu. v.
§. 28.  R przed e, Polſkim uszom zbyt twarde, rozſtworzono nieiako wkładaiąc między nie z głoſkę. Rossyanie dla teyże przyczyny odmieniaią e p r na ѣ. Czechy iuż to piszą rz, iuż zamiaſt tego daią znak nad ṙ. -- Jak proſte r na rz się przerabia, ſkoro e naſtępuie, pokazuią te przykłady:			§. 28.  R vor dem e klingt dem Polen zu hart; er mildert es durch die Dazwiſchenſeßung des Z. Aus eben dieſer Urſache verwandeln die Ruſſen das е nach dem р in ѣ. Die Bóhmen ſchreiben bald ausdrúcklich rz, bald auch nur ṙ. Wie das gewóhnliche r in rz verwandelt werde, ſobald ein e darauf folgt, zeigrn folgende Begſpiele:
wiatr, na wietrze, powietrze; orać, orze.
2) W zbiorze słow Polſkich nie znayduie się żadne rodowite pod re; słowo reż, zkąd rżany chleb, ze słowem ryż, zaſiąga naydawnieyszey azyatczyzny; albowiem :			2) In dem ganzen Wórtervorrathe der Polniſchen Sprache, findet man unter re kein einziges Rationalwort; das Wort reż iſt eben ſo wie ryż dem álteſten Drientalismus zugehórig; denn:
Pol. reż, Boh. reż, Ross. рошъ, Carn. roch, Vind. ersh, hersh, gersh, Svec. rog, Eſthon. ruchet, roet; Dalm. raax, Hung. ros, Valis. rhyg, Lat. med. rogga, Angl. rye, Germ. Rocken, Roggen, Arab. aruz. - Arab. araz, Pol. ryż, Germ. Reiß, Malabar. arisi, Graecolat. oryza, Hispan. arroz, Angl. rice, Ital. reso, Gall. ris.|}