Ta strona została przepisana.
| §. 6. | §. 6. |
| A i ten ieszcze drobi. Wyrzucaiąc samogłoski Vocales, ma dosyć na tém, że mu iedna i druga, bądź jedna tylko społgłoska Consonans, pozostanie; w téy samcy śledzi uloty słowa. | Ja auch diesen zerrstückelt er noch; er wirft nämlich die Selbstlauter hinaus, so daß für ihn nur ein und der andere Mitlauter, bisweilen auch nur ein einziger übrig bleibt, und in diesem sucht er nun das Wesen des Worts zu erforschen. |
| §. 7. | §. 7. |
| Ze w pismiennych ięzykach samogłoski, we względzie etymologicznym, są mniey istotnemi slowa członkami, nayiaśniey widzieć w pisowni ięzyków wschodnich, gdzie oddzielnie od spółgłosek znaczą się osobnemi u spodu punktami, kropkami, ciągami. Dawniey nawet ie i oposuszczano, wyrażaiąc same szczególnie społgłoski. Dowiedziono też w samey rzceczy, że punkta czyli samogłoski w księgach starego zakonu, szczerym są wynalazkiem późnieyszych rabbinów. Zydzi po dziś dzień w pisowni swoiey pospolicie ie opuszczaią i Karaimowie zaś wciąż ie miiaią i nawet maią to za główne przykazanie swoiey wiary, poczytuiąc pisanie ich za wymysł, za pszydarek późnieyszy, za iakieś odszczepieństwo od pierwiastkowych zakonodawców. Co do Słowiańszczyzny, w Czeskim i Bośneńskim dyalekcie, wiele slów piszą bez wszelkiey samogłoski, tak smrt, hrb, prst, brst, prs, prsk, i t. d.; a w Kraińskim wiele słów tak wymawiaią, że nie rozeznać, iaka właściwie samogłoska w brzmieniu odbiia się; więc też i w pisaniu iaką iaką, tę czy owę kładą, n. p. smèrt albo smart, śmierć. | Daß in den Schriftsprachen die Selbstlauter in etytmologischer Rücksicht minder wesentliche Worttheile sind, erhellt am deutlichsten aus der Schreibart der morgenländischen Sprachen, wo sie von den Mitlautern abgesondert, unter dem Worte durch Puncte und Striche angedeutet werden. Ja in ältern Zeiten hat man sie ganz weggelassen und in der Schrift bloß die Mitlauter ausgedruckt. Es ist eine ausgemachte Sache, daß die Puncte oder Selbstlauter in den Schriften des alten Bundes, die Erfindung neuerer Rabbinen sind. Die Juden lassen sie bis auf den heutigen Tag in ihrer Schrift gewöhnlich sus. Die Karaimen verwerfen sie gänzlich; es ist bey ihnen sogar ein Glaubensartikel, die Selbstlauterschrift fur ein Figment, für einen späteren Zusatz ,für eine Ketzerey gegen die reine Lehre zu halten. -- Was das Slavische anbelangt, so werden im Böhmischen und Bosnischen eine Menge Wörter ohne alle Selbstlauter geschrieben, z. B. smrt, hrb, prst, hrst, prs, prsk u. s. w. Im Krainerischen werden viele Wörter so ausgesprochen, daß man den Selbstlauter dem Klange nach nicht bestimmt unterscheiden kann; daher auch in der Schrift bald dieser, bald iener in demselben Worte gebraucht wird; so schreibt man bald smert bald smart. |
| §. 8. | §. 8. |
| Ponieważ się samogłoski wszystkie, których prócz tego bardzo szczupła iest liczba, bez żadney pomocy iakiegokołwiek narzędzia mowy, t. i. ięzyka, warg, podniebienia, gardziela, samym tylko mnieyszym lub większym otworem krtani wymawiaią, więc daią się słyszeć wcale do siebie nawzaiem podobném, a stopniowaniem tylko dźwięku rozróżnioném brzmieniem; ze szczętem zaś różném od spółgłosek; zatém w wywodach etymologicznych możnaby ich i nie wyrażać między spółgłoskami, tylko mieysce ich w słowie piątnem iakiemsiś ogólnem (n. p. -) oznaczyć. Tak m - r stawia istotne gloski słów, mor, mara, morze, marł, miara. Tedy nie na tém rzecz, iakie w słowie są samogłoski, lecz gdzie w niém przegradzaią spółgłoski. | Da die Selbstlauter, deren Zahl ohnehin so geringe ist, sämtliche ohne Hülfe eines von den Sprachwerskzeuqen, der Zunge, der Lippen, des Gaumens, der Kehle, bloß durch geringere oder größere Oeffnung der Luftröhre ausgesprochen werdcn; so tönen sie daher auf eine untereinanber sehr gleichartige, und nur durch die Gradation des Lautes verschiedene Art; aber dagegen durchaus verschieden von den Mitlautern. Sie dürfen also bey etymologischen Untersuchungen, zwischen den Mitlautern füglich ausgelassen, und nur die Stelle, die sie in dem Worte einnehmen, mit einem allgemeinen Vocalzeichen (etwa -) bemerkt werden. So würde m - r die wesentlichen Buchstaben der Wörter mor, mara, morze, marł, miara vorstellen. Es kommt also nicht darauf an, was für Selbstlauter sich in einem Worte befinden, sondern welche Stelle sie einnehmen. |
| §. 9. | §. 9. |
| Więc etymologia zasadza się na poznawaniu głosek istotnych słowa, iakoby pierwszego zawiązku, co zowią po łacinie radix, po naszemu iądro słowowe, pierwiastek; ie radykalne, pierwotne, czyli iądrowe, nazywam tu głoskami istotnemi. | Grundfeste der Wortforschung beruht daher auf der Erkenntniß der wesentlichen, der Elementar-Buchstaben, so zu sagen, des Keim des Worts, latenisch radix, gleichsam Wortwurzel, oder Wurzel-Buchstaben, von mir wesentliche Buchstaben genannt. |
| §. 10. | §. 10. |
| Wyżey rzeczono, że te się odkrywaią, odrzuciwszy wszystkie przygodne, to iest, zakończenia, przyimki, samogłoski. Aryrmetyczna niby proba, iż one są pewnie istotne, | Oben wurde gesagt, daß diese hervorgehen, wenn man alle zugemischten, als: Endigungen , Präpositionen, Selbstlauter absondert. Eine gleichsam arithmetische Probe, ob auch |
