Strona:PWM Lutosławski Witold 2.jpg

(1932). Wszystkie utwory L. skomponowane przed 1937, z wyjątkiem Sonaty na fort. (1934), zaginęły w czasie wojny. Równolegle z kształceniem muz. przebiegała edukacja ogólna L.; 1924-31 uczył się w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym im. Batorego w Warszawie, 1931-33 studiował matematykę na uniw. w Warszawie. Dostrzegał pewne podobieństwa między matematyką i muzyką. W jednym z wywiadów udzielonych wiele lat później powiedział, że tak matematyka jak i muzyka są skomplikowanymi, wysoce zorganizowanymi, abstrakcyjnymi światami; świat muzyki pociągał go jednak silniej. 1932 L. ponownie wstąpił do konserw. w Warszawie, gdzie podjął studia pianistyczne u J. Lefelda i kontynuował naukę komp. u W. Maliszewskiego. L. cenił Maliszewskiego jako pedagoga, wdrażającego swych uczniów w dyscyplinę myślenia muz. i odpowiedzialność za każdą nutę, ale nie podzielał jego krytycznego stosunku do wszelkich „modernizmów”. Z utworów napisanych przez L. w czasach studenckich Sonata na fort. (1934) ukazuje z jednej strony dyscyplinę formalną wymaganą przez profesora, a z drugiej — fascynację twórcy fakturą impresjonistyczną. 1936 L. ukończył studia pianistyczne, 1937 — kompozytorskie. Jako pracę dyplomową przedłożył 2 cz. Requiem na głos sol., chór i ork.: Requiem aeternam i Lacrimosa; ta ostatnia była wykonana 1938 przez H. Warpechowską i Filharmonię Warsz. pod dyr. T. Wilczaka. Trwałe miejsce w repertuarze koncert. zdobyły rozpoczęte w ostatnich l. studiów Wariacje symfoniczne, których prawyk. przyniosło kompozytorowi wielki sukces.
Dobrze zapowiadającą się karierę artystyczną L. przerwała II wojna świat. We IX 1939 L. brał udział w walkach z Niemcami jako dowódca plutonu radiotelegraficznego. W czasie okupacji niem. mieszkał w Warszawie, 1944 w Komorowie k. Warszawy. Pracował zarobkowo jako pianista w kawiarniach warsz.; grał w duecie fort. z A. Panufnikiem i wraz z nim opracował ok. 200 transkr. utworów Bacha, Mozarta, Schuberta, Brahmsa, Ravela i in. Opracowania te spłonęły 1944 w czasie powstania warszawskiego. Zachowała się jedynie dokonana 1941 transkr. 24 kaprysu Paganiniego, 1949 wyd. przez PWM pt. Wariacje na temat Paganiniego na 2 fort. Odrębny nurt twórczości L. stanowią pieśni pisane dla żołnierzy polskiego ruchu oporu (kolportowane w l. okupacji, a po wojnie opubl. w zbiorze Pieśni walki podziemnej na gł. i fort.). W l. 1940-41 powstały Dwie etiudy na fort., a 1941-44 I cz. I Symfonii; zimą 1944/45 napisał Trio na ob., kl. i fg., będące — jak powiadał — poszukiwaniem w zakresie organizacji rytm. i wysokościowej dźwięków.
Po wojnie L. współdziałał w reaktywowaniu działalności Stow. Kompozytorów Polskich. 1945 wszedł w skład zarządu nowo założonego Związku Kompozytorów Polskich, reprezentował Polskę na festiwalach MTMW 1947 w Kopenhadze i 1948 w Amsterdamie. 1945 zamieszkał na stałe w Warszawie. W rok później poślubił Danutę Bogusławską, z domu Dygat. Jego twórczość z powojennego dziesięciolecia obejmuje utwory użytkowe, pisane dla celów zarobkowych oraz komp. powstałe z wewnętrznej potrzeby wypowiadania się poprzez muzykę, będące zarazem przykładem mistrzowskiego warsztatu kompoz., jak ukończ. 1947 I Symfonia i Koncert na orkiestrę (1954), którego wyk. przyniosło L. wielki sukces. Losy obu tych kompozycji były krańcowo różne w okresie tzw. socrealizmu w sztuce. I Symfonia jako utwór neoklasyczny została potępiona za formalizm, 1949 zakazano jej wykonania, natomiast za Koncert na orkiestrę kompozytor otrzymał 1955 Państw. Nagrodę Muz. I st. W 1954 nagrodzone zostały też utwory L. pisane dla dzieci, które stanowią cenny wkład do repertuaru pedagogicznego.
Od 1951 L. działał ponownie w ZKP. Odbył podróże do ZSRR (1951) i do Berlina Wsch. (1952). Uczestniczył w festiwalach w Helsinkach (1955), Salzburgu (1956), Strasburgu (1958) i w Donaueschingen (1959) oraz zasiadał w jury konkursów kompoz. w Rzymie i w Liège. Własne utwory prezentował niemal na każdym Międzynarod. Festiwalu Muzyki Współcz. Warszawska Jesień: 1956 Małą suitę i Koncert na orkiestrę, a 1958 Muzykę żałobną, która przyniosła kompozytorowi międzynarod. sławę. 1959 była wyk. w Minneapolis, Bostonie, Cleveland i in. miastach Ameryki oraz na Biennale w Wenecji, 1961 w Londynie, Paryżu, Bazylei, Utrechcie, Strasburgu, Pradze i Berlinie. Za utwór ten otrzymał L. 1959 I miejsce na Międzynarod. Trybunie Kompozytorów UNESCO.
W l. 60-ych L. rozpoczął działalność dyryg. Stały kontakt dyrygencki L. z orkiestrą datuje się od prawyk. 1963 Trois poèmes d’Henri Michaux. Debiut L. jako dyrygenta