mógł się dostać na bpstwo wileńskie, mimo nominacji królewskiej, a Radziwiłł źle był widziany na krakowskiém. W jednych tylko prowincjach pruskich liczne spotykamy wyjątki, ale zawsze z zastrzeżeniem na przyszłość przywileju Zygmunta I z r. 1512, który, mianowicie co do bpstwa warm., stanowił, aby kandydat był tamtejszym kanonikiem i prusakiem. Jeśli kto nie posiadał tych warunków, powinien był postarać się o indygenat i kanonję. Kromer nie miał indygenatu, przeto stany pruskie nie wpuściły go do swego senatu. Jęd. Załuskiemu książe Sachsen Zitz, a Krzyszt. Szembekowi Sieniński, kanonji ustąpili; Grabowskiemu zaś, żaden kanonik usunąć się nie chciał, musiał więc wyjednać sobie papieską dyspensę. Zygmunt III syna swego, Jana Alberta, bpem warm. mianował, chociaż nie był tamtejszym kanonikiem (Lengnich l. c. p. 250). — W celu obdzielenia więcej szlachty chlebem kościelnym, oraz dania królowi sposobności wynagradzania zasłużonych, wyszły dwie ustawy, jedna, o trzymaniu pieczęci koronnej, a druga, o wielości beneficjów; wszelkie przeciw temu wykroczenia zwano incompatibiliami. Za Aleksandra króla, r. 1504 postanowiono w Piotrkowie, że kanclerze i podkanclerze są wprawdzie kandydatami na arcybpstwa i bpstwa, które podczas sprawowania ich urzędu zawakują, ale że powinni złożyć pieczęć po otrzymaniu większych bpstw, t. j. gnieznień., krak., kujaw., poznań., warmiń., łub płockiego (Vol. leg. I f. 296). Ztąd Jęd. Załuski z bpstwa płockiego na łuckie r. 1735 przeszedł, aby utrzymać się przy pieczęci większej. Były jednak wyjątki: Jan Choiński, bp. płocki, był podkanclerzem, a jako bp. krak. kanclerzem; Piotr Wolski z płockiém, Piotr Tylicki, Stef. Wydżga, Mich. Radziejowski i Jęd. Załuski z warm. bpstwem, byli kanclerzami; Jan Lipski, biskup krak., przez trzy lata trzymał pieczęć. Sam. Maciejowski z płockiém trzymał pieczęć większą, lecz przechodząc na krak., na sejmie r. 1550 musiał ją oddać; toż samo Waw. Gembicki, bp. chełmiński, trzy lata na kujaw. stolicy był kanclerzem, wbrew ustawom (Lengnich, Prawo posp. p. 229, wiele przytacza podobnych przykładów). Dopiero konstytucja r. 1768 (Vol. leg. VII f. 743 tit. Kanclerze) zmieniła ten zakaz, ogłaszając wszystkie bpstwa za compatibilia z pieczęcią. z wyjątkiem prymasowstwa, bpstw krak. i kujawskiego. — Również ustawami państwa było zastrzeżone przez konstyt. r. 1607 (Vol. leg. II f. 1605 tit. O dygnitarstwach), aby bpi nie trzymali opactw i probostw, choćby w własnych djecezjach; ale ten zakaz w r. 1633 (Vol. leg. III f. 799 tit. Imcompatibilia) złagodzony został, i do bpstw szczuplejsze mających dochody, jako to: do lwow., przemysk., żmudzk., chełmsk., kijows., kamieniec. i inflanckiego, pozwolono przyłączać po jedném opactwie, lub probostwie zakonném, z tém zastrzeżeniem, aby bpowi żmudz. z beneficjów w. ks. Lit. beneficja dawano, i aby to nie ośmielało innych bpów. Pozwalano jednak wyjątkowo na incompatibilia, jak np. Mik. Prażmowskiemu, bpowi łuckiemu, kanclerzowi koron., dano opactwo sieciechowskie (Konstyt. r. 1658. Vol. leg. IV f. 544); królewiczowi Karolowi pozwolono trzymać dwa opactwa (Vol. IV 285); Jęd. Olszowskiemu, bpowi chełmińskiemu i podkanclerzowi, przyrzeczono dać pierwsze wakujące beneficjum (Konst. r. 1667. Vol. IV f. 929); Zadzikowi, bpowi chełmiń. i kanclerzowi, dodano prepozyturę miechowską (Konst. r. 1633 Vol. III f. 792); r. 1677 Oborskiemu, suffraganowi krak., oddano arcybpstwo lwow., z opactwem trzemeszneńskiém; Potocki, arcybp gniezn., miał opactwo
