niesienie (translatio). Zrzeczenie się biskup sam tylko uczynić może, ale dobrowolnie, bezwarunkowo i z powodów najważniejszych, które przez Papieża uznane, a zrzeczenie się samo przyjęte być winno. Powody słuszne do zrzeczenia się są: słabość fizyczna, niedozwalająca pełnić obowiązków; złe usposobienie ludu względem biskupa; niezdolność naukowa; pamięć wykroczenia, które pomimo pokuty przeszkadza biskupowi do spełniania obowiązków pasterskich; wielkie zgorszenie, które ustać może tylko przez usunięcie się biskupa, i wreszcie jego irregularitas (Cp. 9, 10. X de Renunciat. 1, 9; Bened. XIV de Synodo dioec. l. 13 cp. 16 n. 1—4). Zrzeczenie się jest dwojakie: albo tylko do obowiązku odnoszące się, gdy zrzekający się zatrzymuje godność biskupią, np. jeżeli biskup składa swój urząd w ręce Papieża, w skutek nieporozumień z rządem; albo też obejmuje ono razem obowiązki i godność, jeżeli rezygnujący zrzeka się wykonywania wszelkich praw biskupich. Nie może on przez to zrzec się charakteru biskupiego, wyciśniętego na duszy i niezatartego, i pozostaje biskupem, choćby wyklętym został lub złożonym, a za zgodą i pozwoleniem Papieża, może znowu wrócić do pełnienia obowiązków biskupich. — Złożenie, jako kara, może być tylko za wielką winę wyrzeczone, i to po przeprowadzeniu pierwej formalnego procesu przez właściwych sędziów. Niegdyś pewna, oznaczona liczba biskupów sąsiednich, powinna była sądzić winnego (Cn. 3 cs. 15 q. 7), później synod prowincjonalny (Cn. 1, 5, cs. 6 q. 4; cn. 46 cs. 11 q. 1), obecnie tylko sam Papież, jak to sobór trydencki (ses. 24, c. 5 de Ref.) w następnych wyrzekł słowach: „Causae criminales graviores contra episcopos, etiam haeresis quae depositione aut privatione dignae sunt, ab ipso tantum summo Romano Pontifice cognoscantur et terminentur. Quod si ejusmodi sit causa quae necessario extra Romanam Curiam sit committenda, nemini prorsus ea committatur nisi metropolitanis aut episcopis a beatissimo Papa eligendis. Haec vero commissio et specialis sit et manu ipsius sanctissimi Pontificis signata, nec unquam plus his tribuat quam ut solum facti instructionem sumant processumque conficiant, quem statim ad Romanum Pontificem transmittant, reservata eidem sanctissimo sententia definitiva. Złożenie biskupa z urzędu inną drogą, prócz przepisanej przez sobór trydencki, byłoby gwałtem, nie mogącém odjąć praw biskupich złożonemu. Przeniesienie odbywało się niegdyś powagą synodu prowincjalnego (Can. Apost. 13; cn. 37 cs. 7 q. 1; Thomassini, opus cit., p. 2 l. 2 c. 59 sq.), ale od w. IX bywało też, że biskupi przenosili się na rozkaz papiezki, bo Hinkmar remeński powiada (De transl. episco. in Opp. t. 2 p. 744): „Si autem causa certae necessitatis vel utilitatis exegerit ut quilibet episcopus de civitate in qua ordinatus est, ad aliam civitatem transferatur, synodali dispositione vel Apostolicae Sedis concessione... fieri debet.“ Od XII w. już to było ogólnie przyjętą zasadą, że związek biskupa z kościołem nie może być zerwany inaczej, jak tylko za papiezkiém zezwoleniem (C. 4, X de Elect. 1, 6; C. 12, X de Transl. 1, 7; Hurter, Innocent. III, t. 3 p. 257 sq.); ale wtedy do przeniesienia biskupa potrzeba było jeszcze powodów naglących, zezwolenia samego biskupa i postulacji kapituły. Później przenosili Papieże biskupów bez ich zezwolenia i bez postulacji (Thomassin l. c. c. 64 n. 7 seq.). Dla tego sobory konstancjeński i bazylejski zdecydowały, że biskup tylko dla rzeczywiście naglących powodów może być przenoszony i za zdaniem kardynałów, poświadczoném ich podpisami na bulli translacyjnej (Conc. Constan., ses. 33
