da dla Wulgaty taki sam korzystny sąd, jak u Lachmanna. Nowy Test., z gr. kodeksów wydany w Paryżu (editio catholica) 1842 przez Tischendorfa, przy pomocy ks. Jager, ma tekst podobniejszy do Wulgaty, aniżeli do textus receptus. Wydanie to dedykował Tischendorf arcybiskupowi paryz. d’Affre. Jak Tischendorf surowo krytykował swych poprzedników[1], tak też sam przez nich był skrytykowany. Lachmann np. (we wstępie do swego wyd. N. T. 1842 r.) mówi, że illa editio (Tischendorfa z r. 1841), si verum dicendum est, tota peccatum est. Również skrytykował go Tregelles, An account of the printed text of the greek New. Test. etc. (Sprawozdanie o drukowanym tekście Nowego Test. grec.), London 1854, s. 184. Zresztą niejednostajność, jaka się spotyka w różnych wydaniach Tischendorfa, a pochodząca z pośpiechu, jak już nadmieniliśmy (I 559—560 tej Encyklop.), jest dowodem, że on sam od zarzutu levitatis (lekkości) nie jest wolnym. w) Edward de Muralto wydał N. T. gr. w Hamburgu 1848 r., oparty, jak mówi, na kodeksie B. Lecz sam kodeksu tego nie porównywał: korzystał tylko z wypisów Bircha (ob. wyżej) i z uwag przez Bartolocci’ego w r. 1669 porobionych, a w bibljotece paryzkiej się znajdujących. Części brakujące w kod. B wziął z kodeksów G i H, porównanych przez Scholza; Apokalypsę zaś z kodeksu watykańskiego (różnego od B). Porównał też 11 kodeksów grec. nieznanych i kilka dawnych fragmentów przekładu słowiańskiego. x) Samuel Prideaux Tregelles rozpoczął w r. 1844 nową recenzję, według najdawniejszych pomników. Wydał tylko Apokalipsę (tekst grec.) w Londynie 1844; później Ewangelje św. Mateusza i Marka, z przekładem Wulgaty (The Greek New Test. vol. I London 1857.). — Specjalnie o wydaniach Biblji, tak w oryginale jak w przekładach, traktuje Le Long, Bibliotheca sacra, Paris 1723, emendavit, supplevit et continuavit A. G. Masch, Hallae 1778—90, 12 części w 6 t. 4-o, wyłącznie o wydaniach greckich N. T.: Ed. Reuss, Bibliotheca Novi Test. graeci. Braunschweig 1872, 8-o, str. VII 314 (cena 2 tal.) Dobra jest krótka wiadomość o wymienionych edycjach N. T. w Danko, De S. Script. Commentarius. Vindob. 1867 s. 124—133; Güntner, Introd. in N. T., Pragae 1863 s. 100—109. 16. Powaga Biblji. Mówiąc ze stanowiska samego tylko rozumu, nie można bez popadnięcia w sceptycyzm zaprzeczyć, że: Biblja jest dziełem autentyczném (ob.); posiada wszystkie warunki wiarogodności (ob.), jaką rzadko dzieło ludzkie nosić może; tekst jej doszedł nas w całkowitości co do istoty (ob. wyżej n. 11 i 12). Zatém ma powagę przynajmniej historycznego świadectwa, którego o fałsz posądzać nie można. Są to prawdy naukowo dowiedzione. Z tego wynika, że w rze-
- ↑ O edycji Scholza: Quanta sit in Scholziana editione negligentia, quanta rei quam suscepit fuerit inscitia, quanta levitate etc. Ob. przedmowę N. T. ed. major crit. s. 100. O Lachmannie: In factitanda re Novi Test. critica quid maxime utile, quid grave, quid necessarium sit circumspicienti vix dubium erit, quanto in errore omnis Lachmanni ratio positia sit (ibid. 106). Lachmann plurium errorum quam ipse se ducem praebuerat, aliorum socordia auctro factus est (ib. s. 107); incredibilis suae temeritatis gravis ipse accusator exstiterit (ib. s. 110). Edwardowi de Muralto zarzuca incredibilem inscitiam, socordiam, perfidiam.
