wywali z małemi poprawkami: Herm. Goldhagen Soc. J., Mogunt. 1753, na nowo błędnie przedruk. Leodii 1835. Wierniej tekst kompluteński wydany p. t. Nov. Test ad exemplar complutense expressum, accurate eddidit P. A. Gratz., Tubing. 1821, ed. nova. Moguntiae 1827, 2 vol. B. Dezyderjusza Erazma Rotterdamczyka, wydanie mniej krytyczne od kompluteńskiego. Erazm wydał pierwszy raz tekst grecki w r. 1516 w Bazylei, p. t. Novum Instrumentum omne, diligenter ab Erasmo Rotterodamo recognitum et emendatum, Basileae, in aedib. Joan. Frobenii 1516. Jedyném źródłem było 5 kodeksów bazylejskich, nieszczególnej wartości; a przytém Erazm według swojego krytycznego zmysłu poprawiał, bez opierania się na kodeksach. Najgorzej wydał Apokalipsę. Mając bowiem kodeksy jej zdefektowane, brakujące miejsca sam przekładał z łacińskiego. Ob. Alb. Bengel, Apparat. Criticus s. 495 fundam. criseos Apoc. § 17. Fr. Delitzsch, Handschriftliche Funde, I. Leipz. 1861. Usunął także tekst I Joan. 5, 7 (przywrócił w trzeciém wydaniu). Drugie wydanie (1519) i trzecie (1522) bardzo mało lepsze od pierwszego; czwarte (1527) i piąte (1535), mianowicie co do Apokalipsy, zastosowane do tekstu kompluteńskiego. Pomimo tego, wydania Erazmowe większej używały wziętości niż kompluteńskie, co przypisać należy ówczesnemu duchowi antykatolickiemu[1]. Z tych dwóch wydań poszły inne: a) Aldyńskie (opracował (Franciszek Asulanus), jako trzeci tom całéj Biblji (fol.), w Wenecji, przez Alda Manucjusza, drukarza, 1518, i b) Gerbeliusza, (Hagenovae 1521). Obadwa są, z małemi odmianami powtórzeniem Erazmowych wydań. c) Szymon Colinaeus, w Paryżu 1534 powtórzył 3-cie wydanie Erazmowe, zmieniwszy niektóre tylko miejsca, według kilku rękopismów. d) Robert Stephanus (Etienne), drukarz królewski, w Paryżu, dał cztery wydania: 1546, 1549 (in 12-o), 1550 i w Genewie 1551. Dwa pierwsze (ułożone na podstawie kompluteńskiego, Erazmowego i kodeksów), ponieważ się zaczynają we wstępie od słów: „O mirificam Regis nostri optimi et praestantissimi principis liberalitatem!“ etc., nazywają się „mirificae editiones,“ Trzecie (1550), zwane editio regia (fol.), więcej z Erazma (5-ej edycji) wzięte; do niego zebrał warjanty z 16 kodeksów 18-letni syn Roberta, Henryk Stephanus. Czwarte wyd. (Genew. 1551) ma pierwszy raz podział na wiersze, przekład Erazma i Wulgaty. Wychwalano je z powodu piękności i poprawności druku. Lecz co do poprawności pochwała przesadzona; a zresztą taki zlepek tekstu kompluteńskiego i Erazmowego, mianowicie w pierwszych dwóch wydaniach, czyni je prawie bezużytecznemi. e) Trzecie wydanie Roberta Stefana (1550), czyli poprawne Erazmowe (5-e), powtórzył (1565) Henryk Stephanus (Jesu Chr. D. N. Nov. Test. cujus textui graeco etc., Genev. ap. H. Stephan. 1565 fol.). Henryk na marginesach swego wydania dodał warjanty z 10 kodeksów i prawie wszystkich wydań przed Stefanowych (od 1514 — 1546), nadto przekład Wulgaty i nowy przekład łaciński Teodora Bezy. To wydanie (1565) nazywają pierwszém T.
- ↑ Erazm, lubo był katolikiem, jednak często schlebiał protestantyzmowi; ztąd i protestanci go chwalili.
