De veteribus haereticis, ecclesiasticorum codicum corruptoribus, Parisiis 1713. Z późniejszych czasów także nie mamy wcale świadectwa za zepsuciem. Tylko św. Izydor sewilski (Chronicon n. 113) i Liberatus (Breviariumcausae Nestor. et Entych. c. 19) podają, za Wiktorem tununeńskim († 565. Chronicon ad an. 506), jakoby za cesarza Anastazego (ob. I. 213.) zostały poprawione Ewangelje, z powodu, iż przez ludzi nieumiejętnych napisane były. Lecz podanie to nigdzie więcej nie znajduje potwierdzenia. Owszem, kodeksy A, B, i synaicki, i różne cytaty z Ewangelji, będące u ojców i pisarzy kościelnych, przed Anastazym piszących, to podanie św. Izydora i innych zupełnie obalają i pokazują, że po Anastazym czytano w Ewangeljach to samo, co przed Anastazym. Zdaje się przeto, że Wiktor powtórzył tylko pogłoskę wtenczas kursującą, nie sprawdziwszy jej wcale (C. M. Pfaffii, Diss. de Evangeliis sub Anastasio imp. non corruptis, contra A. Collinum Anglum, Tubing. 1717). — 13. Wydania Biblji dzielą się na pierwszorzędne (editiones principes normantes), i naśladowane (editiones normatae). Ściślej biorąc, do pierwszorzędnych należą tylko pochodzące wprost z rękopismów, i służące za podstawę innym, (editiones normantes). Naśladowanemi nazywamy te, których wydawcy, wziąwszy edycję pierwszorzędną za podstawę, w niej poczynili poprawki, według innych źródeł krytycznych. W obszerniejszém zaś znaczeniu, można i te nazwać pierwszorzędnemi względem innych, które, przez późniejszych wydawców, z małą tylko liczbą poprawek były wydawanemi. Wydań naśladowanych nie trzeba brać za jedno z przedrukami (editio recusa), które, jako wierne odbicia wydań pierwszorzędnych, lub naśladowanych, w niczém się nie różnią od nich, chyba może w błędach drukarskich. Wydania ściśle pierwszorzędne textu oryginalnego Starego Test. całego są z r. 1488. 1517. 1526, — Nowego Test.: kompluteńskie (1514) i Erazmowe (1516). Trzeciego rodzaju wydania są te, które obok tekstu mają obfity materjał krytyczny (editiones cum apparatu critico), to jest zbiór warjantów z cennych kodeksów, zbiór cytat biblijnych, jakie się znajdują w dawnych dziełach; także różnice między tekstem oryginalnym a dawnemi przekładami. Wydania takowe można jeszcze na 2 rodzaje podzielić: w jednych jest tekst poprzednio wydany (najczęściej textus receptus) i przy nim apparatus criticus; w innych tekst poprawiony już na podstawie zebranego aparatu. Osobną też klassę stanowią wydania kodeksów, o których mówiliśmy w art. A. i B.; o innych zaś powiemy w art. Kodeksy biblijne, i przy przekładach biblijnych. 14. Najpierwej we Włoszech zaczęto wydawać pojedyńcze części tekstu hebrajskiego. De Rossi, w swém dziele De hebraicae typographiae origine ac primitiis (Parmae 1776, 4° str. 100; wydał powtórnie G. E. Hufnagel, Erlangae 1778), opisał te, które wyszły w XV w.; inne opisał tenże w Annales hebraicae typogr. (Parmae 1795); De typographia Hebraeo-Ferrar. (ib. i Erlangae 1781); De ignotis nonnullis antiquissimis hebraici textus editionibus (Erlang. 1782) i Annales typogr. ebrai Sabionetensis (edidit Roos. Erlangae. 1793) Psałterz, z komentarzem rabina Kimchi, wyszedł w 1477, i w Neapolu 1487; Pentateuch w Bononji 1482 r., z komentarzem Rab. Jarchi w Lizbonie 1491; Prorocy pierwsi, t. j. Joz., Sędz., I—IV Król., i Prorocy późniejsi wydani byli w Soncinum (w Medjolańskiém) 1486, także z komentarzem rabina Kimchi; Hagiographa, t. j. Przypowieści z koment.
