Z Wulgaty przeszły rozdziały i wiersze do Biblji hebrajskiej pierwszy raz w r. 1661. — Podział na rozdziały i wiersze, jakkolwiek uświęcony zwyczajem, ponieważ w wielu miejscach nie jest dokładnym, nikogo nie krępuje. Egzegeta może sobie łączyć lub dzielić rozdziały i wiersze według tego, jak treść wymaga, byleby to nie psuło przyjętego przez Kościół rozumienia tekstu. Cf. Salmeron, Comment. in evang. hist. et Act. Apost., Coloniae 1612, prolegom. IX can. 22. 9. Treść ogólna Biblji. Biblja zawiera historję Objawienia Bożego. Stary Testament mianowicie podaje, jak się Bóg objawił ludziom, jako Stwórca i Pan najwyższy świata tego, jak sam był ich nauczycielem. Stworzywszy pierwszych ludzi (Adama i Ewę), uczynił ich szczęśliwymi; lecz oni przez swoją własną winę utracili to szczęście i odpadli od swego przeznaczenia. Sprawiedliwość wymagała surowego ukarania za tę pierwszą winę, w którą pogrążyli całe od siebie pochodzące potomstwo. Lecz miłosierdzie Boże wstrzymuje karę, bo zadosyćuczynienie ma dać potomek niewiasty. Odtąd pierwsi ludzie żyją tą wiarą i nadzieją. Na nieszczęście, z rozmnożeniem rodzaju ludzkiego, szczątki tej wiary z raju wyniesionej, zacierają się coraz bardziej. Ludzie, zostawieni swemu tylko rozumowi, zapominają o swém przeznaczeniu i świat zapełniają bezprawiem; jeżeli tak dłużej potrwa, znajomość Boga zupełnie zniknie. Potrzeba niejako stworzyć nowy rodzaj ludzki. W ogólném tém zepsuciu jedna tylko rodzina Noego pozostała wierną Bogu. Ją Bóg ocala od ogólnej zagłady. Po Noem znów jego potomkowie zacierają w sobie coraz bardziej prawdziwe pojęcie Boga, wystawiają go sobie cieleśnie; bałwochwalstwo coraz bardziej się szerzy. Bóg wybiera teraz Abrahama semitę, bierze go wraz z potomstwem w szczególniejszą opiekę swoją, obsypuje dobrodziejstwy, rozmnaża w naród i przyrzeka, że niezkądinąd, tylko z tego rodu wyjdzie obiecany potomek niewiasty. Nawzajem Abraham przyrzeka za siebie i za potomstwo, że będzie wiernym stróżem danego Objawienia. Z potomków Abrahama powstaje naród żydowski. Lecz i ten, do Egiptu się sprowadziwszy, odpada w bałwochwalstwo. Wyrywa go ztamtąd Bóg, cudami swemi naprowadza do prawdziwej wiary i, za pośrednictwem Mojżesza, odnawia przymierze z Abrahamem zawarte. Daje mu następnie prawa moralne, liturgiczne i administracyjne: moralne mają w nim utrzymywać zacierające się coraz więcej pojęcie cnoty; liturgiczne, pojęcie Boga i wiarę w przyszłego Odkupiciela; administracyjne, nadać wewnętrzną organizację, któraby wykonanie dwóch poprzednich rodzajów praw do skutku przyprowadzała. Przez takie prawodawstwo odłączeni zostali Żydzi od reszty narodów. Lecz zmysłowość i pycha przywodzą ich często do zaniedbania przymierza, za co spotykają ich klęski, niewola we własnym kraju. Gdy nawracają się, Bóg ich wybawia przez sędziów (ob.). Dostawszy się później pod panowanie królów, dzielą się na dwa nieprzyjazne obozy (ob. Judzkie i Izraelskie królestwo). Dziesięć pokoleń przyjmuje bałwochwalstwo (ob.); lecz i królowie judzcy (dwóch pokoleń) często do niego swych poddanych przywodzą. Straż Objawienia przez ten czas trzymają zsyłani od Boga prorocy (ob.): oni przepowiadają klęski i nawołują lud do pokuty; oni, nietylko przymierze święte zachowują w czystości i utrzymują przy niém prawowiernych, lecz rozwijają naukę o Messjaszu; późniejsi coraz wyraźniej go przepowiedają. Niektórzy proroctwa swe spisywali, a te przez pobożnych przechowywane, razem z księgami zakonu, stały się
