uwiać, ‘uciec, umknąć’, w Ezopie i i., p. wiać.
uwłóczyć, w psałterzu, dziś tylko częstotliwe uwłaczać komu, ‘szkalować kogo’; w tem przeniesionem znaczeniu nam właściwe; u Czechów, Serbów, tylko ‘nawlekać’ i podobne; uwłóczca, ‘obmawiacz’ (r. 1500), uwłóczstwo, ogólne w 15. wieku.
uwróz, w psałterzu (powróz w puławskim), p. powróz.
uzda, uździenica, oduz(d)ne, ‘napiwek (od uzdy, temu, co konia wiódł)’, uzdać, roz- i wyuzdany (na Rusi i nuzdat’, od złożenia z przyimkiem wn-; por. wnusziti, od ucho); prasłowiańskie; wszędzie tak samo i w temże znaczeniu. Urobione od u-, *uć (p.), przyrostkiem -zda (jak ja-zda od jać i i.); tak samo prus. au-klē, ‘uzda’, bo pierwotnie wystarczał byle jaki powróz do zadzierzgnięcia.
użytek, p. życzyć.
w, w wygłosie i w środku zawsze pierwotne; nagłosowe jest: bądź pierwotne (już od czasów aryjskich); bądź przedsuwką prasłowiańską, jak przed y: wydra, wyk (z *ydra, *yk), lub przed twardą półgłoską (p. wesz, wez-); bądź przedsuwką polską, mianowicie przed ą, ę, co się w naszym nagłosie nie pojawiają, chociaż w cerk. nagłosowe ą- stale zachowano. Przysuwka tego w- u nas późna, w całej Słowiańszczyźnie jeszcze w 11. wieku jej nie było, czego dowodzą inne języki, ruski, czeski, serbski, gdzie ą- nagłosowe (a więc nie wą-) w u- przeszło; stąd pochodzi ta znaczna różnica między naszemi słowami na wą-, wę-, a ruskiemi i i. na samo u-: wąsy, wązki, wędka, ruskie i i. usy, uzkij, ud(ocz)ka. Czy w kilku słowach nie g- w podobnym nagłosie się zjawia, pozostaje wątpliwem, bo gąsienica, gążew (p.) niekoniecznie tak (t.j. od przysuwki gardłowej) tłumaczymy. U Słowieńców i Bułgarów ten sam przydech co u nas, bo oni ą- w u- nie odmieniali, zostali dłużej przy ą-, więc przydech i u nich się zjawił: słowień. wos, bułg. wŭs, ‘wąs’ (ale i czes. wous, fous).
w, we, we złożeniach rzeczownikowych wą-; w przydech; przyimek brzmiał *ŭn, z czego (w)ŭ, ruskie wo; n końcowe ocalało przed i-ć, wnić (wnidź, dziś wnijdź), we: w nim, weń, t.j. wen i j- zaimka; jest to grec. en, lit. i(n), prus. en, łac. i niem. in; znaczy: dokąd i gdzie (w przestrzeni i czasie). Złożenia z wą- liczne: wądół, wągroda (czyli ‘nawsie, miejsce między grodami, t.j. ogrodzeniami, spólne pastwisko’), wątek, wątor, wąwóz; w nazwach miejscowych: Wąbrzeźno; Wąwelnica (częste), od wąwał, wawel (to samo co wąwóz; pisownię Wawel, zamiast Wanwel, narzuciły nam kroniki); Wąsosze, Wąkole, Wąchabno (rus. uchab, o ‘nierównej drodze, wertepach’); Wąpierz (wąpiory, p., ‘poszewka, gdzie pióra wtykają’), Wąpiersk. Pierwotne *en ocalało tylko po rzeczownikach, jętra (z tego w dawnym języku jątrznica, ‘kiełbasa’) = grec. entera, ‘wnętrzności’; zamiast tego »jasnego« brzmienia, spólnego wszystkim innym językom aryjskim, u nas »ciemne«
