tyran, europejskie, z grec. tyrannos, nieznanego pochodzenia.
tyrlicz, tyrłycz, nazwa rośliny (‘euphorbia’, ‘cataputia’) u Stanka i w 16. wieku, ale i trłycz, trłyczowy; u Stanka 1472 r. tyrstek, trstel, dla zioła o silnie przeczyszczających własnościach (raz i crczyel zapisane, niby trciel?), ale trudno pogodzić te postaci z trĭzd, p. trznąć, trztaczka; czy nie od tyrać?
tysiąc, tysiączka, tysięczny, tysięcznik; prasłowo; cerk. tysęszta (rodzaj żeński!), czes. tisíc, rus. tysiacza (ale jest i cerk. tysąszta, serb. tisuća); z tą samą różnicą (ę—ą) w przyrostku i w lit. tūkstantis a prus. tusimtons, goc. thūsundi, niem. Tausend. Drugi przypadek liczby mn.: tysiącew, tysiąc, tysięcy, już w 14. i 15. wieku; tak samo i dziś, tylko pierwszego już nie używamy. P. w Dodatku Liczebniki.
tytoń, tytuń; tiutuń, tutuń w 17. wieku; niemal u wszystkich Słowian (serb. tutun, itd.), z tur. tütün.
tytrać, tytłać, ‘brudzić’, narzeczowe.
tytuł, tytułować, z łac. titulus; cerk. tytła, o ‘znaku skrócenia nad linją’; Czesi piszą titul, titulowati, titla; wyraz łaciński nieznanego (etruskiego?) pochodzenia.
u, przyimek, znaczył ‘od’: »u Boga prosić«, tyle co ‘od Boga prosić’; później ‘przy’: »u ojca«; przedrostek u- znaczył również ‘od-’: ubiec, ujść, ująć, ubywać, umyć, umrzeć, upaść (ale ubogi p. Dodatek, pod a); później to co przyimek: »ująć za rękę«, albo samo dokończenie czynności, jak niem. ein-: ustanowić, ubezpieczyć. Prasłowo; na Litwie wyłącznie przedrostek, prus. aumūsna, ‘umycie’, łotew. aumanis, 'bez rozsądku (szalony)’, por. ubogi(?), łac. au-fero, ‘unoszę’, rus. ubiraj sia, ‘wynoś się’; ind. awa, przyimek i przedrostek, ‘od’, ‘z’. U wszystkich Słowian.
ubać, ubawać się, w biblji, w Ezopie, ‘obawiać się’, dziś nieużywane; czeskie (ruskie) ubáti se. W biblji niejedno złożenie z u- całkiem czeskie, udziełać (zamiast udziałać) i i., por. ustać; w innych razach u- i o- się zgadzają: ubaczyć, psałterz, r. 1500; ubić, dawniej i obić, ukazać i okazać, ukąsać i okąsać, umylić i omylić; w Ezopie: »osłowie drogi umylili«, upuścił i opuścił, uzielenić.
ubiedrza, ubiodrki, ‘zbocza strome, pochyłości’, od biodra (p.); nieraz od części ciała przezywano i miejscowości wedle jakiegoś podobieństwa, por. grzbiet, p. grąd i i.
Ubiór pierwotny był nader skromny: po zawieszeniu skór zwierzęcych, kożuchów, kożek (od kozy przezwanych), przyszły wyroby z wełny i ze lnu-konopi. Pierwszym i jedynym ubiorem był płaszcz na nagiem ciele, płachta, spinana u góry, przepasywana w biodrach; to starczyło przez wieki; ubioru do stanu, rękawów, koszul czy spodni nie znano; szczególniej późny nabytek, to właśnie koszula, gdy spodnie wcześniej przybyły, może od Scytów, dla których to najbardziej charakterystyczny ubiór, różniący ich od Greków-Rzymian: szersze u wierzchu,
