tium’ dla palącego smaku, ale u ludu rzeżucha i ‘carex’, dla ostrych jak brzytwa liści, rzeżączka r. 1564 (Mączyński).
rzesza, dawniej rzysza, z czes. rzísze, a to z niem. Reich, dawne rīhhi; pierwotnie tylko »rzesza niemiecka«, »rzescy książęta«, później (od 16. wieku) ogólniej: ‘zebranie, tłum’ (»rzesza niebieska«); wkońcu dla byle ‘związku’: zrzeszyć się, zrzeszenie; sz odmianka niem. ch, jak w łoktusza (odwrotnie w rostuchar, z niem. Rosstauscher), bo ch i sz łatwo się mieniają.
rzeszoto, ‘przetak’, z przyrostkiem -eto (jak teneto), od rzech-, co we związku z rzadki, p. (dla rzadkich otworów, w przeciwieństwie do sita); rzeszotny. U wszystkich Słowian tak samo: cerk. reszeto, itd.
Rzeszów, polska, nie ruska nazwa, nie Rjaszow; od imienia własnego, do rzeszyć (p. i rozgrzeszyć).
rzeszyć, p. rozgrzeszyć; dawne postaci: rozdrzesz, w psałterzu (»zagładź«, w puławskim), tłumaczy niezręcznie łac. ‘praecipita’ (»zrzuci«, »zepchni«, w tłumaczeniach 16. wieku); »przyrzeszeni opoce« (‘iuncti’, »przytknieni« w puławskim); r. 1500: »rozrzeszyć albo rozwiązać«. Prasłowo, cechujące Słowian i Litwę; por. rus. razrieszit’, ‘dozwolić’, i inne.
rzetelny, z pierwotnego źrzetelny, ‘przejrzysty, przezroczysty, widoczny’, od źrzeć (p.), ‘patrzyć’; czes. zrzete(d)lný; przeniesione na znaczenie moralne: ‘szczery, prawy, uczciwy’; właśnie dla tej odmiany znaczenia wydaje się pożyczką, nie rodzimem słowem.
rzewny, rozrzewnić, rzewno i rzewnie, rzewliwy i rzewniwy, rzewność, dziś w znaczeniu łagodniejszem, o ‘wzruszeniu’, w 16. wieku ‘gniew, gniewliwość’; cerk. rĭwĭn, ‘zazdrośny, spółzawodnik’, rĭwenije, ‘kłótnia’, rus. rjewniwyj, ‘zazdrośny’. Jeszcze w Ezopie: »ona się hnet rozrzewniła« (‘złość ją zjęła’), »Xant się o to nań rozrzewnił i za szyję go uderzył«, »lew gniewliwy rzewno patrzał«. Urobione to (jak pewny od pwa) od *rzwa (rĭwa), ‘gniew’, do rzwieć (p.), ‘ryczeć z gniewu’, to samo co ruja (por. czes. rzewný czas, ‘czas rui’, rzewnice, ‘rykowisko, i t. d.); *rzwa i ruja mają się do siebie jak rwa i ryj. Czesi zachowali pierwotne znaczenie: rozrzewniti, ‘rozgoryczyć’, rzewniwý, ‘zazdrośny’.
rzezać, z dawnego rzazać, wedle głoski e czasu teraźniejszego: rzeżę; liczne złożenia: obrzezać (z obrzazać), obrzezka, obrzezaniec; wyrzezać itd.; rzeź, rzeźny, rzeźnik, rzeźnia; rzeźba (u Paska tyle co rzeź!), rzeźbić, rzeźbiarz, rzeźbiarstwo; rzeźki (pisane mylnie przez ś, rześki), por. raźny, u innych Słowian ‘ostry’, ale i u Czechów, jak u nas, o ‘raźnym’; rzeźwy znaczy pierwotnie to samo, rzeźwić, orzeźwiający. Z inną wokalizacją p. rznąć i raz. Prasłowo; u wszystkich Słowian tak samo: cerk. rězati, rěżą, itd.; w dawnej Rusi rěz i ‘lichwa’, rězoimĭc, ‘lichwiarz’, por. nasze narzaz (p.), serb. porez(a), ‘danina, pobór’, od rzazania, t.j. karbowania winnej sumy na dwu prętach (dłużnika i wierzyciela). Lit. rēżti, rēżyti, ‘ciąć’, częstotliwe raiżyti (a więc, jak w naszem rznąć, szereg i—ai), grec. rhēgnymi, errhōga, errhagēn, ‘łamać, rwać’; wywodzą z wrēg-, wrōg-; wrōg- w grec. rhōks, ‘rysa’, u nas raz, lit. ruożas, ‘rysa, blizna’ (p. raz). Ten sam pień powtarza się z gardłową niemą: lit.
